فعالیت های کلاس دهم تصویر سازی مدرسه شهید فهمیده+برنامه امتحانات هنرستان شهید فهمیده داستان کوتاه آزادی و آزادگی
روزی ثروتمندی یک کیسه زر به غلامش داد و گفت برو و این کیسه را به فلان شخص بده اگر آنرا قبول کرد تو را آزاد می کند.
غلام کیسه را نزد او برد ولی وی از پذیرش آن سرباز زد غلام گفت: لطفا آنرا قبول کنید .
آن شخص گفت: با پذیرفتن این کیسه تو را آزاد ولی خود را بنده او ساخته ام !
شعر آزادی و آزادگی
زندگی در بردگی شرمندگی است
معنی آزاد بودن زندگـی است
ســر كه خـــم گردد به پای ديگران
بر تن مـردان بــود بــار گــران
بندة حق در جهـــان آزاده اســت
مســت وی ، فارغ زجام و باده است
آزادگی چیست و آزاده کیست؟
انشاء
آزادی به معنای قدرت عمل و ترک عمل و قدرت انتخاب، از صفات انسانی است. در آیات قرآنی به اشکال گوناگون از آزادی انسان سخن به میان آمده است. خاستگاه آزادی انسان را می بایست در صفت اراده دانست که از سوی خداوند به انسان بخشیده شده است.
در میان موجودات هستی دو موجود یعنی انسان و جن دارای اراده هستند. انسان ها به سبب وجود اراده دارای اختیار و حق انتخاب هستند. از این رو، تلاش برای حذف این صفت در حقیقت تلاش برای حذف یکی از اصول ماهیت انسانی است؛ به این معنا که اگر اراده شخص در انجام و یا ترک عملی از او سلب شود، آن شخص از دایره انسانیت و مفهوم و ماهیت انسانی بیرون خواهد بود و نمی توان او را انسان نماید.
البته نمی توان صفاتی که ماهیت انسان را تشکیل می دهد از او سلب کرد، ولی می توان فضا و بستری را فراهم آورد که امکان فعلیت خارجی نیابد. محدودیت هایی که به سبب اجبار، اکراه و یا اضطرار پدید می آید، مانع اصلی در این راه است.نویسنده در این مطلب با مراجعه به آیات و روایات بر آن است تا نگاه اسلام را به مقوله آزادی و آزادگی به معنای قدرت انتخاب عمل و ترک عمل بیان کند. با هم این مطلب را از نظر می گذرانیم.
معنا و مفهوم شناسی آزادی
واژه فارسی آزادی در برابر واژه حر و حریت به کار می رود. در ادبیات عربی، حر در برابر عبد به معنای برده به کار می رفته است. در آیات قرآنی بارها حر و عبد در برابر هم به کار رفته است. این واژه در این آیات در معنای حقوقی به کار رفته و به معنای اجتماعی که اخیر متداول شده به کار نرفته است؛ چرا که عبد، مملوکی است که هیچ اختیاری ندارد و خود و اعمالش تابع اراده مالک آن است. جان و مال و عرض عبد در اختیار مالک است؛ البته مالک نمی تواند بی دلیل عقلانی و عقلایی جان عبد را بگیرد ولی در این که مالک برده خود است شکی نیست.
اما باید توجه داشت که آزادی و حریت معنای دیگری نیز دارد که ارتباط به عمل انسانی پیدا می کند. در هر انسانی، یک قوه و توان وجود دارد که از آن به اراده تعبیر می شود. اراده صفت انسانی است که در ذات و ماهیت انسانی وجود دارد. این صفت هر چند که با عقل ارتباط دارد ولی نسبت آن عموم و خصوص مطلق است؛ چرا که هر دارای اراده ای صاحب عقل است؛ ولی هر صاحب عقلی دارای اراده نیست؛ از این روست که فرشتگان که از عقول محض هستند، دارای اراده نیستند؛ اما انسان و جن که دارای اراده هستند، دارای عقل هستند.صاحب اراده هر چه را می خواهد می تواند انجام دهد. این توان و قدرت به این امکان را می دهد که اختیار عمل و ترک عمل را خود داشته باشد. پس می تواند میان متناقضین یکی را انتخاب کند. البته بر اساس آموزه های قرآنی دایره خواستن انسان دارای محدودیت هایی است. به این معنا که او می تواند تنها در یک دایره ای که مشیت بر آن حاکم است اراده و انتخاب داشته باشد؛ از این روست که در حوزه بالاتر از اراده یعنی مشیت انسانی نمی تواند وارد شود. بر همین اساس است که خداوند هنگامی که به مساله مشیت می پردازد، مشیت انسانی را تحت دایره مشیت خود قرار می دهد.(انسان، آیه ۳۰؛ تکویر، آیه ۲۹) به این معنا که در حوزه مشیت که بالاتر و برتر از اراده است، خداوند مشیت می کند و انسان در همان چارچوب مشیت دارد. این بدان معنا خواهد بود که اراده انسانی محدودیت های تکوینی دارد و انسان نمی تواند بیرون از سنت ها و قوانین حاکم بر طبیعت اراده ای داشته باشد. در حقیقت این ایات می خواهد این معنا را گوشزد کند که انسان در دایره جبر و تفویض حرکت می کند و این گونه نیست که مجبور محض یا مختار محض باشد.به عنوان نمونه انسان می تواند بر روی دو پا بیایستد و قوانین و سنت های حاکم بر طبیعت نمی تواند او را بر زمین اندازد، هم چنین می تواند که اراده کند تا بر یک پا بیایستد و تعادل خویش را با همه فشار قوانین و سنت های الهی و تکوینی حفظ کند؛ اما نمی تواند به گونه ای ایستاده در هوا قرار گیرد که پاهایش در هوا باشد و بدون بسته شدن به چیزی سقوط نکند. یعنی همزمان نمی تواند هردو پای خودش را از زمین بردارد و سقوط نکند. در حقیقت قانون جاذبه و سنت الهی در امور تکوینی و طبیعت او را ساقط می کند. این جاست که مشیت الهی فراتر از مشیت انسانی و حاکم بر اوست و انسان دارای محدودیت هایی در اجرای خواسته های ارادی خویش است و نمی تواند هر چیزی را اراده کند و بخواهد. پس خواسته ها و اراده انسانی محدود به مشیت الهی است.
نکته ای که باید بدان توجه داشت این که اراده صفت ذاتی انسان است و هر انسانی به طور طبیعی دارای اراده است و نمی توان آن را از انسان سلب کرد؛ بلکه آن چیزی که از انسان سلب می شود بستر تحقق و اجرای اراده انسانی است. بر این اساس است که نمی توان از حذف آزادی به طور مطلق گفت؛ چرا که انسان دارای انواع و اقسام آزادی های از جمله آزادی اندیشیدن، تفکر و خیال است. هیچ کس نمی تواند کاری کند که انسان تفکر و اندیشه و پندار نداشته باشد؛ هر چند که می تواند کاری کند که فضا برای اندیشیدن و تفکر و پندار و خیال از میان برود. مثلا آن قدر شخص را در تحت فشار روحی و روانی قرار دهد و اجازه خواب ندهد که دیگر توانایی اندیشیدن و تفکر نداشته باشد.
از نظر آموزه های وحیانی اسلام، هر انسانی دارای اراده و آزادی به این معنای اخیر است؛ چرا که یک صفت انسانی و طبیعی است. اما شرایط گاه به گونه ای است که فضا برای تحقق خارجی آن فراهم نیست و انسان ها به اجبار و اکراه و گاه اضطرار، ناتوان از فعلیت بخشی به اراده و آزادی خود هستند. از این روست آزادی خواهی به عنوان یک آرمان در می آید.
البته باید توجه داشت که بردگی یعنی همان فقدان آزادی حقوقی می تواند شرایط را برای انسان سخت تر کند و بستر آزادی غیر حقوقی یعنی آزادی اندیشیدن و تفکر را نیز از او سلب کند؛ چرا که فشارکاری و خستگی مفرط در کارهای بدنی یا هدایتگری مالک در حوزه اندیشیدن می تواند فضا و بستر مناسب را برای تحقق آزادی در این حوزه را محدود کند و از حالت طبیعی بیرون برد.
در عصر کنونی که بردگی به یک معنا منسوخ شده است ولی شرایط چنان بهبود نیافته است که همگی بتوانند اراده خود را به فعلیت برسانند و در همه عرصه ها و حوزه ها از آزادی و حق انتخاب میان فعل و ترک بهره مند شوند. این جاست که آزادی های غیر حقوقی به شدت مورد توجه قرار گرفته است و عدالت خواهان، در اندیشه و تحقق آزادی های همه جانبه هستند.
آزادی به معنای مصون ماندن از اراده مستبدانه دیگری (فرهنگ علوم سیاسى) و امکان انتخاب عقیده، دین، اظهار نظر ، حقّ انتخاب نظام اجتماعىِ دلخواه، آزادی انتخاب ملیت و مسکن(عنکبوت، ایه ۵۶؛ بقره، آیات ۸۴ و ۸۵) و مانند آن، مهم ترین خواسته بشر است؛ چرا که انسان می خواهد در یک فضای مناسب و بستر طبیعی خود واقعی خویش را فعلیت بخشد و بدون هیچ گونه اجبار واکراهی میان بد و خوب و حق و باطل یکی را برگزیند یا دست کم اختیار عمل یا ترک عملی را داشته باشد.
به هر حال، بر اساس آموزه های وحیانی اسلام، هر انسانی دارای اراده، حق انتخاب و آزاد در انتخاب خوب و بد و زشت و زیبا و حق و باطل و کفر و ایمان است. انسان می بایست به آزادی به عنوان یک صفت انسانی توجه داشته باشد که ماهیت انسانی را معنا می بخشد به گونه ای که اگر امکان آزاد تحقق اراده و حق انتخاب و اختیار را نداشته باشد می بایست او را از دایره انسانیت بیرون راند. از این روست که امیرمومنان امام على علیه السلام به انسان ها نهیب می زند و می فرماید :لاتَکُن عَبدَ غَیرِکَ وَقَد جَعَلَکَ اللّهُ حُرّا؛بنده دیگرى مباش که خدا تو را آزاد آفرید.(نهج البلاغه، نامه۳۱) این حریت و آزادی در همه جنبه هاست و اختصاص به حوزه حریت حقوقی یا سیاسی یا اندیشه و مانند آن ندارد؛ بلکه انسان به سبب عقل و اراده دارای خصوصیاتی است که یکی از تجلیات آن آزادی است.
مولفه و شاخص های آزادگی
آزادگی به معنای فعلیت بخشی اراده زمانی معنای واقعی می یابد که انسان در مسیر واقعی آفرینش حرکت ارادی خود را سامان بخشد؛ چرا که انسان میان حق و باطل و شکر و کفر می تواند یکی را انتخاب کند.(انسان، آیه ۳۱) انتخاب یکی از دو راه (بلد، ایه ۱۰) زمانی در مسیر حق خواهد بود که انسان کمالات واقعی را بجوید و با بهره گیری از صراط مستقیم فطرت درونی و وحی بیرونی، در چارچوب عبودیت خداوندگاری خود را به کمال برساند و خدایی و ربانی شود.(ذاریات، آیه ۵۶؛ آل عمران، آیه ۷۹ و آیات دیگر)
بر اساس آموزه های وحیانی اسلام ، بندگی اخلاق و خدا عین آزادی و آزادگی است؛ چرا که خدا در تکوین و تشریع بر آن است که انسان بتواند در بستری زندگی و رشد کند که همه صفات و فضایل اخلاقی را فعلیت بخشد؛ چرا که انسان خدایی شده، همان انسان اخلاقی است. پس اگر به عبودیت خدا دعوت می کند، در حقیقت به آزادی و حریت از غیر دعوت می کند. امیرمومنان امام على علیه السلام در بیان شرایط واقعی حریت می فرماید:مَن قامَ بِشَرائِطِ العُبودیَّهِ أَهلٌ لِلعِتقِ، مَن قَصَّرَ عَن أَحکامِ الحُرِّیَّهِ اُعیدَ اِلىَ الرِّقِّ؛هر کس شرایط بندگى خدا را بهجا آورد سزاوار آزادى مىشود و هر کس در عمل به شرایط آزادگى کوتاهى کند، به بندگى (غیر خدا) مبتلا مىشود.(غررالحکم، ج ۱، ص ۱۱۳، ح۴۱۳)
در حقیقت آزادی حقیقی را می بایست در بندگی از خدا و اخلاق جست و جو کرد و بردگی و بندگی را در غیر خدا و ضد اخلاق یافت.
پس انسان آزاد کسی است که براساس اصول اخلاق عقلانی و عقلایی و شرعی رفتار نماید و معروف و پسندیده های سه گانه را بپذیرد و به اجرا در آورد و از منکر و ناپسندهای سه گانه پرهیز کند. چنین انسانی در دایره مشیت الهی قرار گرفته و در مسیر تکوین به درستی گام بر می دارد و خدایی شدن را تجربه می کند. از این روست که حقیقت آزادگی را در عبودیت الهی و جلوه های آن یعنی اتمام مکارم اخلاقی در انسان دانسته اند. انسان هایی که مکارم اخلاقی را به تمام در خود تحقق می بخشند، بندگان واقعی خداوند هستند که از صفت آزادگی واقعی نیز بهره مند هستند.
از این روست که در آیات و روایات آزادگی در تحقق صفات و خصلت های دانسته شده که از اصول برتر اخلاق انسانی است. به عنوان نمونه امام صادق علیه السلام تحقق خصلت آزادی را در هر انسانی زمانی می داند که چهار خصلت برتر اخلاقی در او تحقق یافته باشد. آن حضرت(ع) می فرماید:خَمسُ خِصالٍ مَن لَم تَکُن فیهِ خَصلَهٌ مِنها فَلَیسَ فیهِ کَثیرُ مُستَمتَعٍ أَوَّلُهَا: اَلوَفاءُ وَالثّانیَهُ التَّدبیرُ وَالثّالِثَهُ الحَیاءُ وَالرّابِعَهُ حُسنُ الخُلقِ وَالخامِسَهُ وَهِىَ تَجمَعُ هذِهِ الخِصالَ، الحُرِّیَّهُ؛ پنج خصلت است که در هر کس یکى از آنها نباشد خیر و بهره زیادى در او نیست: اول: وفادارى دوم: تدبیر سوم: حیا چهارم: خوش اخلاقى و پنجم: ـ که چهار خصلت دیگر را نیز در خود دارد ـ آزادگى.(خصال، ص۲۸۴، ح۳۳)
شکی نیست که چهار صفتی که در این روایت بیان شده است همه اصول عقلانی اخلاق و مهم ترین مکارم اخلاقی بشر است. اگر کسی بتواند این چهار خصلت را در خود تحقق بخشد، حقیقت معنای آزادی و آزادگی را درک و تجربه کرده است. از این روست که امام(ع) کسی که این صفات را نداشته باشد کسی می داند که در او خیری نیست؛ چرا که تمام خیر انسان در همین اصول اصلی و اساسی است که انسانیت را به نمایش می گذارد.
انسان آزاده انسانی اخلاقی است و به تمام معنا می توان او را نماد اخلاق دانست. از این روست که از هر گونه امور ضد اخلاقی از پیمان شکنی ، بی حیایی ، بدرفتاری و تندخویی و مانند آن پاک و منزه است. از این روست که امیرمومنان امام على علیه السلام در بیان مولفه ها و شاخص های آزادگی به تناقض روشن میان رفتارهای زشت با آزادگی اشاره می کند و به عنوان نمونه مکر و فریب و کینه توزی از صفات انسانهای آزاده نمی داند؛ چرا که انسان آزاده انسانی اخلاقی است و این امور کاملا با اصولی اخلاقی در تضاد و تناقض است. از این روست که آن امام(ع) می فرماید :اَلحُرِّیَّهُ مُنَزَّهَهٌ مِنَ الغِلِّ وَالمَکرِ؛آزادگى از کینهتوزى و مکر منزّه است.(غررالحکم، ج۱، ص۳۸۵، ح۱۴۸۵)
در همین چارچوب است که امیرمومنان امام على علیه السلام نسبت آزادی با تقوا را معلوم می دارد می فرماید که انسان آزاده کسی است که اهل تقواست و از نابهنجاری ها و زشتی ها و بدی ها پرهیز می کند و رفتارهای نابهنجار و ضد اخلاقی ندارد. آن حضرت (ع) می فرماید:إنّ تَقوَى اللّه مِفتاحُ سَدادٍ ، وذَخیرَهُ مَعادٍ ، وعِتقٌ مِن کُلِّ مَلَکَهٍ ، ونَجاهٌ مِن کُلِّ هَلَکَهٍ ، بِها یَنجَحُ الطّالِبُ ، ویَنجو الهارِبُ ، وتُنال الرَّغائبُ؛تقواى خدا، کلید پاکى و درستى و اندوختهاى براى معاد و باعث آزادى از هر بندگى و رهایى از هر نابودى است. به وسیله تقواست که جوینده به مطلوبش مىرسد و گریزانِ (از عذاب و کیفر الهى) رهایى مىیابد و به خواستها رسیده مىشود.(نهج البلاغه، خطبه ۲۳۰)
آن حضرت هم چنین از ویژگی های آزادگی را رفتارهای سالم و صحیح اقتصادی می داند و آزاده را کسی می داند که توفیق یافته تا از راه حلال درآمد داشته و زندگی و اقتصاد خود را سر و سامان دهد. پس اگر کسی از راه های نادرست و خلاف اخلاق به کسب در آمد بپردازد و حرام خواری کند، نمی تواند مدعی آزادی و آزادگی باشد. امیرمومنان امام على علیه السلام در همین رابطه می فرماید:مِن تَوفیقِ الحُرِّ اکتِسابُهُ المالَ مِن حِلِّهِ؛از موفقیت آزاده این است که مال را از راه حلال به دست آورد.(غررالحکم، ج۶، ص۳۶، ح۳۹۳)
در آیات قرآنی آزادی در حوزه عمل اقتصادی تا زمانی مجاز است که به اصول عقلایی و اخلاقی صدمه ای وارد نسازد. از این روست که اموری چون ربا(بقره، آیات ۲۷۵ تا ۲۷۹)، رشوه(بقره، آیه ۱۸۸)، اسراف(اعراف، آیه ۳۱)، تبذیر و ریخت و پاش(اسراء، آیات ۲۶ و ۲۷) و هر گونه کسب حرام و از راه های نامشروع(بقره، آیه ۱۸۸ و نساء، ایات ۲ و ۲۹) ممنوع دانسته شده است؛ زیرا این گونه رفتارهای ضد اخلاقی موجب نابودی اقتصاد می شود که مایه قوام جامعه است .(نساء، آیه ۵)
به هر حال، دین بر آن است تا آزادی در چارچوب اصول عقلانی و عقلایی و اخلاقی شکل گیرد؛ چرا که دین داری و اخلاق عین آزادی و آزادگی است و عقل جز به آزادی و آزادگی دعوت نمی کند هم چنان که به اخلاق و دین داری دعوت می کند و از نظر آموزه های اسلامی هر عاقلی دین دار و اخلاقی است.(اصول کافی، کتاب عقل و جهل)
این که امام حسین علیه السلام در کربلا در نصحیت مشفقانه به دشمنان مدعی اسلام و آزادی و آزادگی می فرماید :إن لَم یَکُن لَکُم دینٌ وَکُنتُم لاتَخافونَ المَعادَ فَکونوا أَحرارا فى دُنیاکُم؛اگر دین ندارید و از قیامت نمىترسید، لااقل در دنیاى خود آزاد مرد باشید. (بحارالانوار) به این معناست که اصولا دینداری و عبودیت خداوند مقتضی حریت در عمل و رفتارهای اخلاقی است؛ اما حتی اگر به فطرت خود مراجعه شود باز انسان آزاده که گرفتار بردگی و بندگی غیر خدا نیست، انسانی اخلاقی است و رفتارهایی دور از شان انسانیت نخواهد داشت؛ در حالی که دشمنان آن حضرت(ع) در رفتارهای ضد اخلاقی وقیحانه گوی سبقت را از همگان ربوده بودند و حتی به اصول عقلانی و اخلاق عقلی و فطری نیز پای بند نبودند.
به سخن دیگر، انسان مدعی آزادگی انسانی اخلاقی است و همین اخلاق است که او را از رفتارهای نابهنجار و زشت و وقیحانه باز می دارد و اگر بخواهیم مدعیان آزادگی را از غیر ایشان باز شناسیم می بایست به حوزه عملکردهای اخلاقی و رفتاری آنان نگاه کنیم؛ هر چه انسان اخلاقی تر و در رفتارها هنجاری تر باشد، بیانگر اراده قوی انسانی در او و آزادگی است و هر چه که ضد اخلاقی تر باشد، بیانگر آن است که از آزادگی هیچ بهره و نصیبی نبرده است.
انسان می بایست در همه حال آزاده باشد و هرگز ذلت بردگی و بندگی غیر خدا را نپذیرد و حق اختیار و انتخاب خود را به دیگری واگذار نکند و اجازه ندهد که کسی دیگر درباره او تصمیم بگیرد و او را به کاری یا ترک کاری مجبور کند. این آزادگی در حوزه اندیشه شاید در گذشته به سادگی فراهم بود؛ زیرا بستر تسلط نرم کم تر فراهم بوده است ولی اکنون این بستر با ابزارهای نوین و بهره گیری از دانش هایی چون روان شناسی و روان شناسی اجتماعی و جامعه شناسی فراهم تر است. از این روست که آزادی اندیشیدن از بسیاری از انسان ها سلب شده است و دولت ها با رسانه ها و دیگر ابزارها گفتمان سازی می کنند به گونه ای که انسان جز در مدار و محور آن چه آنان از طریق فیلم و رمان و کتاب و عکس و خبر منتشر می کنند نمی توانند بیاندیشیند و گرفتار نوعی تقلید می شوند و امکان آزاداندیشی از آنان سلب می شود. به سخن دیگر اگر دشمنان انسانیت و آزادی به طور مستقیم جلوی آزاد اندیشی را نمی گیرند و نمی توانند بگیرند چرا که امر ذاتی و ماهوی انسان است ولی می تواند شرایط و بستر را به گونه ای فراهم آوردند که انسان جز تقلید از آن چه القا می شود در اندیشه نیاورد و جز به آن نیاندیشد. از این روست که خداوند به انسان ها هشدار می دهد که شرایط را به گونه ای فراهم آورند که گرفتار تقلیدگری در اندیشه ورزی نشوند و به آزادی اندیشه دست یابند.(بقره، ایه ۱۷۰؛ انبیاء، آیه ۶۷؛ لقمان، آیه ۲۱) چرا که آزاداندیشی امری ارزشمند است (همان) و اگر چنین فضایی برای آدمی فراهم اید انسان با اراده و اختیار و عقل و خردورزی دینداری و اصول اخلاقی را پذیرفته و بندگی خدا را عین آزادگی خواهد دانست.(زمر، آیات ۱۷ و ۱۸)
از نظر اسلام رهایی از مردم از خرافات و قید و بندهاى اسارت‌آور از وظایف پیامبران و دین است؛ چرا که انسان های آزاده از این بندها انسان های با ایمان و اخلاقی خواهند بود که در کمال آزادی رفتاری هنجاری خواهند داشت.(اعراف، ایه ۱۵۷) پس لازم است که جامعه اسلامی بکوشد تا چنین شرایطی فراهم آید و انسان ها از هر گونه قید و بندی ازاد شوند و بتوانند با مشورت عقول یک دیگر جامعه ای سالم ایجاد کنند(آل عمران، ایه ۱۵۹) و نظام اجتماعی و سیاسی مردمی و به دور از استبدادگری در جهان برای خود بسازند.(همان و نیز شوری، ایه ۳۸)
نکته دیگر این که انسان آزاد، نه تنها در برابر دیگران ضعف و سستی اراده نشان نمی دهد و حافظ آزادگی خود است، بلکه در برابر امور تکوینی و مصیبت ها نیز عنان اختیار و ازادی را از کف نمی دهد و همواره با عقل و اراده بر امور زندگی خویش تدبیر می کند و انتخابی درست و حق مدارانه ای را دارد. امام صادق علیه السلام در این باره نیز می فرماید:إنَّ الحُرَّ حُرٌّ على جمیعِ أحوالِهِ : إن نابَتهُ نائِبَهٌ صَبَرَ لَها، وَإن تَداکَّت علَیهِ المَصائِبُ لَم تَکسِرهُ وَإن اُسِرَ وَقُهِرَ وَاستُبدِلَ بِالیُسرِ عُسرا، کَما کانَ یُوسُفُ الصِّدّیقُ الأمینُ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ: لَم یَضرُر حُرِّیَّتَهُ أنِ استُعبِدَ وَقُهِرَ وَاُسِرَ؛آزاده در همه حال آزاده است: اگر بلا و سختى به او رسد شکیبایى ورزد و اگر مصیبتها بر سرش فرو ریزند او را نشکنند هرچند به اسیرى افتد و مقهور شود و آسایش را از دست داده و به سختى و تنگدستى افتد. چنان که یوسف صدیق امین، صلوات اللّه علیه، به بندگى گرفته شد و مقهور و اسیر گشت اما این همه به آزادگى او آسیب نرساند.(کافى، ج۲، ص۸۹، ح۶)
سخن از آزادی و آزادگی بر اساس آموزه های وحیانی اسلام گفتن بسیار است ولی به همین مقدار بسنده می شود و در پایان نیز دوباره تاکید می شود که از نظر اسلام آزادگی خیر دنیا و آخرت بشر را به همراه دارد و می بایست همواره به آن توجه داشت.
پرینتر استوک
ساخت ردیاب خوراکی ساخت ردیاب میله ای
آموزش ساخت ردیاب خوراک خور ساده