بوکه بارانه

بوکه بارانه

عروسک بوکه باران قرار بود همراه با عروسک‌های تکم و لیلا به عنوان عروسک‌های بومی و محلی کشور مطرح شوند تا کودکان از هجوم تهاجمات فرهنگی عروسک هایی غربی مثل باربی مصون بماندند.

"بوکه بارانه" عروسکی باستانی در میان مردم مناطق کردنشین، نمادی برای دفع بلای خشکسالی، عروسکی برای دعا و نیایش جمعی مردم به درگاه پروردگار، تقویت روحیه تعاون، سهیم شدن کودکان در فرهنگف رسوم و باور جامعه اکنون در زندگی مدرنیته حیاتی دیگر یافته است.

این عروسک به عنوان اسطوره ای در مناطق کردنشین، برای مقابله با خشکسالی بوجود آمد، اهالی مناطق کردنشین، عروسکی را به شکل صلیب درست کرده و مراسم آئینی آن را به صورت دسته جمعی برگزار می کردند.

از آنجا که مردم آن زمان نباریدن باران را دلیلی بر گناه کار بودن خود می دانستند، در آئین نمایشی و در تمنای باران، عروسک عروس  باران را در آب نزدیک ترین رودخانه رها می کردند.

دلشاد خانم زنی 68 ساله در مورد بوکه بارانه می گوید: یک عروسک بوسیله چوب از سوی یکی از مادران یا مادربزرگهای آن منطقه ساخته می شد بعد لباس عروسی کردی با رنگهای مختلف برای این عروسک می دوختند و برتنش می کردند و دختران با خواندن ترانه های محلی " هه ناران و مناران"، آن را خانه به خانه می گردانند.

وی درا دامه گفت: صاحب خانه یک کاسه آب برروی عروسک می ریخت و به سینه عروسک گیره موی دختران جوان را وصل می کردند و به عروسک گردانها هم تخم مرغ ، نقل، کشمش، گردو یا سکه می بخشیدند.

دلشاد خانم از خاطرات خود می گوید: عروسک خیلی زیبا با لباس‌های رنگارنگ با دو تا چوب مثل صلیب می ساختیم، دخترها و پسرهای روستا جمع می شدند و عروسک را خانه به خانه میگرداندند و ترانه بوکه بارانه را می خواندند.

وی یادآوری کرد: این مراسم همینطور تا آخرین خانه روستا این کار ادامه داشت و بعد هم نیایش و دعا بود و همه به درگاه خدا نماز می خواندیم تا باران ببارد.

وی همچنین خاطرنشان کرد: مدتی بعد از اجرای این مراسم، صد در صد باران می آمد و خشکسالی از بین می رفت و اگر باران می بارید عروسک را تکه تکه می کردند و برای تبرک در خانه ها پخش می کردند.

عروس باران یا بوکه بارانه نماد عروسی است که برای آسمان زینت داده می شد تا موجب باروری ابرها شده و باران ببارد.

به باور کارشناسان، این عروسک چوبی نمادی از آناهیتا یا ایزد بانوی آب‌ها است و قدمت این مراسم را به زمان باستان و برخی زمان زرتشت نسبت می دهند.

دختر جوان در زمان باستان سمبل پاکی، سادگی و بی آلایشی بوده که صاحب قدرت جسمانی و انرژی فوق العاده‌ای هستند و تخم مرغ نیزنماد زایندگی و باروری است.

بخشیدن تنقلات، کشمش، گردو و سکه به عروسک گردان‌ها همان پیشکش‌هایی هستند که به عروس باران یا ایزد بانو تقدیم می‌شوند همانند قربانی کردن برای الهه‌ها که از باستان در ادیان و زمان‌های مختلف وجود داشته است.

مردم منطقه به درگاه ایزد یکتا به نیایش و راز و نیاز می پرداختند، این آیین و رسم باستانی در بسیاری بخش های کشورمان باقیمانده و در هر منطقه لباس همان منطقه را به نمادهای بومی می پوشانند.

مراسم بوکه بارانه به عنوان یکی از میراث معنوی کردستان نیز در فهرست ثبت آثار ملی کشور قرار گرفته و به یونسکو ارسال شده است.

هه‌ناران و مناران

(اسامی خاص مناطقی از کردستان)

یاخووا بکه به باران

خدایا باران ببارد

بو فه‌قیرو هه‌ژاران

برای فقیران و بینوایان

یاخوا باران بباری

ای خدا باران ببارد

بوکه بارانه ئاوی ده‌وی

عروسک باران آب می‌خواهد

ئاوی ناو ده غلانی ده‌وی

آبی که برای تبدیل آرد به خمیر و در نهایت تبدیل آن به نان استفاده می شود را میخواهد (اعتقاد بر این است که آبی که داخل آرد میریزند برای تبدیل آن به خمیر، باید آبی بی نهایت پاک و زلال باشد).

هیلکه باروکانی ده‌وی

تخم مرغ  مرغ های جوان را می‌خواهد

ده رزی گه وره کچانی ده‌وی

سنجاق و گیره دختران جوان را می‌خواهد

بوکه بارانه ئاوی ده‌وی

عروسک باران آب می‌خواهد.

 عروسک کُردی در لیست عروسک‌های ایرانی

مدیر مرکز سرگرمی‌های سازنده کانون در مشهد با اعلام این خبر گفت: مراکز کانون در استان‌های مختلف کشور در جریان یک فعالیت پردامنه‌ی تحقیقی و پژوهشی 230 عروسک ایرانی را شناسایی و نمونه‌ای از آن‌ها را همراه اشعار و نوشته‌ها و دیگر مستندات تاریخی به تهران ارسال کردند و کارگروه کارشناسی تولید این عروسک‌ها در مرحله‌ی نخست تصمیم گرفت که 3 عروسک پیش تولید و در اختیار کودکان و نوجوانان ایرانی قرار گیرد.

مجید قادری که در دومین گردهمایی معاونان و مدیران کانون سراسر کشور سخن می‌گفت در این باره توضیح داد: عروسک حیوانی تکم با دو ساختار متفاوت متعلق به نوار مرزی شمال غرب کشور و استان چهارمحال و بختیاری تولید می‌شود و عروسک لیلا ـ شخصیت عروسکی مورد علاقه‌ی کودکان در مناطق کرد‌نشین، لرنشین و ترک زبان و مناطقی که عشایر در آن رفت و آمد می‌کنند ـ هچنین عروسک باران‌خواهی با نام‌های بوکه بارانه یا چمچه‌گلین نیز همراه قصه‌ها و اشعار زیبای آن‌ها به بازار عروسک ایران عرضه خواهد شد.

هر استان باید نماد بومی محلی خود را معرفی می‌کرد

مدیر کانون پرورش فکری استان کردستان در مورد طرح عروسک بوکه بارانه گفت: بوکه بارانه طرحی بود که از کانون پرورش فکری کودکان کشور برای ما ارسال شد که بر مبنای آن قرار شد هر استان نمادهای بومی و محلی خود را معرفی کند.

سهیلا شیخی اظهار کرد: این عروسک با شکل‌های مختلفی که در اذهان عمومی رایج بود در این کانون عروسک سازی شد و برای تهران فرستاده شد تا در سراسر کشور توزیع شود.

وی در مورد ساخت عروسک ها گفت: مجموعه‌ای از این عروسک‌ها از سوی مربیان و کودکان کانون پرورش فکری ساخته شد و به تهران فرستاده شد.

نقش بستن عروسک بوکه بارانه بر روی لوازم التحریر

مدیر کانون پرورش فکری استان کردستان در ادامه سخنان خود گفت: نخستین اقدام نقش بستن عرسک باران بر روی لوازم التحریر بود.

وی در پاسخ به این سوال که آیا عروسک بوکه بارانه در کشور تولید می‌شود؟ گفت: تولید عروسک هنوز مشخص نیست.

شیخی در مورد دیگر اقدامات کانون پرورش فکری برای فرهنگ سازی عروسک بوکه بارانه اظهار کرد: از این عروسک برای فعالیت های مختلف کانون مثل سرودخوانی استفاده می کنیم.

وی درمورد جمع آوری ادبیات شفاهی عامه در حیطه بوکه باران گفت: باید با تهران صحبت کنیم تا این مجوز را به ما بدهند.

بوکه بارانه، عروسکی که از دل روزگار باستان به اکنون ما رسیده است وارد دنیای جدید شد که می تواند کودکان سرزمینش را از آسیب های عروسک های غربی مصون نگه دارد اما اکنون این عروسک در نیمه راه و در میان بی توجهی های مسئولین دچار رکود شده است.