بازیافت

بازیافت

مقدمه

بشر اولیه از هزاران سال پیش دفع مواد زائد را مورد توجه قرار داده است. در زمانهای اولیه ورود مواد زائد به محیط زیست، مشکل خاصی را ایجاد نمی کرد، زیرا جمعیت کم و زمین قابل دسترس زیاد بود. در واقع مشکل دفع مواد زائد هنگامی مورد توجه قرار گرفت که انسان به صورت اجتماعات به هم پیوسته یا به صورت قبایل در روستاها و مکانهای ثابت زندگی اجتماعی را در پیش گرفت. جمع آوری و دفع مواد زائد جامد در فرآیند تغییرات اجتماعی با دگرگونی از سیستم چادرنشینی و بیابان گردی به اقامت دائم و یکجا نشینی شکل سازمان یافته تری به خود گرفت.

دستور دور کردن مواد زائد از محیط زندگی در قرن 19 میلادی تهیه شد. زمانی که انسان کم و بیش نسبت به خطرات مواد زاید اطرافش آگاهی پیدا کرد. از آنجا که موجودیت هر شهر به بهداشت آن، ازجمله آب سالم و نظافت شهری بستگی دارد، از روزگاران گذشته رعایت موازین بهداشت شهری یک وظیفه اصلی در خدمات عمومی و نظافت محیط زیست محسوب می شود .

در سال 1131 میلادی یعنی 862 سال قبل در شهرهای اروپا به طور مثال در پاریس که دارای خیابانهای خاکی بوده، مردم زباله ها و مدفوع خود و حیوانات خویش را در کنار معابر های عمومی تخلیه می کردند و بدین ترتیب این زباله ها در دسترس حیواناتی مانند خوک، اسب و حتی اطفالی که کنجکاوانه در آن به جستجو می پرداختند، قرار می گرفت.

طبق یکی از وقایع تاریخی، در یکی از خیابانهای شهر پاریس، فریدریش ویلهم پادشاه آن زمان با خوکی که درحال خوردن زباله بود تصادف کرد که این واقعه به کشته شدن او منجر شد. این واقعه سرآغازی برای رفت و روب خیابانهای پاریس گردید. نظافت شهری در پاریس هنگامی بیشتر مورد توجه قرار گرفت که در سال 1184 میلادی فلیپ دوم شاه و فرمانروای پاریس برای مشاهده تصادفی که در خیابان مشرف به قصر اتفاق افتاده بود به پنجره بیرونی آمد و در اثر بوی تعفن ناشی از مدفوع و فضولات شهری بیهوش شد.

جالب است بدانیم درست 800 سال قبل از این زمان یعنی در صدر اسلام، مقرراتی وجود داشت که مردم را وادار به رعایت بهداشت فردی و اجتماعی می نمود. نجس بودن ادرار، رعایت طهارت و حتی دستورالعملهای پاکسازی خیابانها و بسیاری دیگر از مقررات اسلامی، تنها بخشی از این موارد است که مقایسه آن با سابقه تاریخی جهان موجب افتخار و مباهات مسلمانان جهان است.

در کشور ما وجود کانال های فاضلاب و جایگاهای تجمع زباله* در قصرها، عبادتگاها و ابنیه تاریخی، دلیلی است بر این ادعا که ایرانیان قدیم به این اصل مهم بهداشتی توجه خاصی داشتند.

جمع آوری زباله که در سالهای اخیر به صورت یک ضرورت اصلی در مسائل دفع زباله مطرح شده است، ابتدا با چرخ و گاری صورت می گرفت اما امروزه، همگام با سایر پیشرفت های تکنولوژی، از ماشین آلات پیشرفته برای این کار استفاده می شود .

بررسیها نشان داده است که در دوران قدیم در شهر بیت المقدس، قبله اول مسلمین، خیابانها هر روز با همکاری ساکنان آن تمیز می شده و محل دفع زباله های شهری مکانی جهت تبدیل مواد آلی زباله به کود بوده است. چینیها از 3000 سال قبل در مورد زباله ها و استفاده کردن آنها در کشاورزی قوانینی داشته اند و حدود 500 سال پیش از میلاد مسیح در آتن اولین قانون مدون منع گذاشتن زباله ها در خیابانها صادر شده است. در آن زمان یونانیها مواد زائد خود را در مکانهایی که 1.5 کیلومتر از حصارهای شهر دورتر بوده تخلیه میکردند تا لاشخورها زباله ها را از بین ببرند. این ابتکار یونانیها تا مدتها در اروپا رواج داشت ولی بتدریج در قرون وسطی به فراموشی سپرده شد و روشهای دیگر جایگزین آن گردید. به طور مثال اهالی پاریس تا قرن چهاردهم میلادی از روش پرتاب زباله از پنجره استفاده می کردند.

سومریها اولین ملتی بودند که در زمان ایلامی ها اقدام به ساختن نوعی عبادتگاه کردند که در داخل و قسمتهای تحتانی آنها  وسایلی برای عبور مواد زائد ساخته شده بود.

روند تدابیر مدیریتی در زمینه مواد زائد جامد شهری، به شکل سازمان یافته تری در کشورهای مختلف اروپایی ادامه یافت و هر کشوری الگوی خاصی را در این زمینه ارائه نمود. در سال 1473 در کشور هلند زباله دانهای ویژه ای در مناطق مختلف شهر آمستردام نصب گردید و مواد آلی زباله ها به همراه دستمزد تخلیه زباله دانها به داخل این ظروف ریخته میشد تا صاحبان زباله دانها ضمن تخلیه آنها، دستمزد خود را نیز دریافت کنند.

پراکندگی زباله در سطح شهرهای اروپا در قرن چهاردهم موجب شایع شدن بیماری مرگ سیاه شد که نیمی از اروپائیان را کشت و به دنبال آن باعث بروز بیماریهای مسری و تلفات زیاد شد. در سال 1560 میلادی شهردار هامبورگ درباره دفع زباله برنامه ریزی و تصمیم گیری نمود.

با افزایش میزان زباله و طرحهای جدیدی که در زمینه جمع آوری آنها ارائه گردید استفاده از بارکشهای حمل زباله در نیمه قرن هجدهم میلادی متداول شد که بیانگر اهمیت و توجه ویژه به مسائل بهداشتی و مدیریت مواد زائد جامد بود.

تا زمان رنسانس هیچ روش سازمان یافته ای برای دفع زیان وجود نداشت. تا دهه 1900 میلادی بیشتر روش دفع زایدات به صورت تلنبار در محیط بود. و در حدود در سال 1904 میلادی دفن بهداشتی زباله ها، به عنوان اولین و ساده ترین روش، در آمریکا مطرح گردید و تا سال 1910 توسعه یافت. اما بطور کلی تا دهه 1950 روش تلنبار غیربهداشتی بدون توجه به جنبه های فنی در مهندسی و حفظ محیط زیست ادامه داشت. در برخی ایالت کشور آمریکا در سال 1954 تخلیه زباله در گودالهای روباز سوزاندن آن مرسوم شد. در انگلستان نیز در سال 1932 میلادی موضوع دفن کنترل شده به عنوان روش سالم و مناسب مورد مطالعه قرار گرفت و به صورت مجموعه ای مدرن منتشر گردید [مجلسی،منیره،1381].

مدیریت بین المللی مواد زائد جامد انتخاب ترکیبی از فنون، تکنولوژی ها و برنامه های مدیریتی برای دستیابی به اهداف مدیریت مواد زائد جامد یعنی حفاظت از محیط زیست و کنترل آلودگیهای ناشی از این مواد است ،در مدیریت مواد زائد جامد چهار اصل اساسی شامل: کاهش، استفاده مجدد، بازچرخش و بازیافت مطرح می شود که تا از سال 1998 در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکایی به صورت قانون درآمده است.

تاریخچه مدیریت مواد زائد در ایران

از اوایل دهه 1290 اولین شهرداری ها در شهرهای مختلف کشور ایجاد شدند و به ارائه خدمات شهری پرداختند. مسئولیت مدیریت مواد زائد جامد شهری به عهده شهرداری ها بود.

در کشور ما، پرداختن به مساله جمع آوری و دفع زباله، بر اساس موازین و استانداردهای جهانی، به حدود 34 سال قبل برمی گردد. در سال 1338 اولین سیستم جمع آوری زباله توسط شهرداری تهران به وجود آمد و طی آن زباله ها را به خارج از شهر حمل کردند.

از آن زمان به بعد در شهرهای دیگر کشور نیز عملیات جمع آوری زباله در برنامه روزانه شهرداری ها قرار گرفت. در آن زمان با ساختن صندوق های بلدیه مواد زائد شهری را به خارج از شهر منتقل کرده و به صورت تلنبار در فضای روباز تخلیه می نمودند. بدین ترتیب عملیات دفن بهداشتی زباله ها تا سالهای اول انقلاب اسلامی، جز در موارد معدودی که در شهر تهران وجود داشت، در سایر شهرهای کشور انجام نمی گرفت. نخستین برنامه اصولی دفن بهداشتی زباله عملا در سال 1359 با توجه به اصول و موازین بهداشتی در شهر همدان برنامه ریزی و اجرا شد، از آن زمان به بعد شهرداری تهران، اصفهان، قم، سمنان، اهواز، مشهد و دیگر شهرهای کشور نیز برای دفن بهداشتی زباله های شهری برنامه ریزی کردند.

بعد از انقلاب اسلامی در سالهای 59 تا 64 شهرداری تهران برنامه ریزی های گوناگونی جهت حل معضل زباله انجام داد و روش های گوناگونی را برای نگهداری زباله تجربه کرد از آن جمله می توان به  نصب کانتینرهای کوچک  در کنار برخی خیابانها و محلات اشاره کرد.

در سال 1364 و همزمان با بالا گرفتن مشکل زباله و آلودگی بیش از پیش شهر، شهرداری تهران بر آن شد تا برخوردی ریشه ای با این معضل بکند و چاره اندیشی اساسی و برنامه ریزی شده ای برای حل آن داشته باشد. بدین ترتیب دفتر مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران سیستم جمع آوری و حمل و دفن زباله شهر تهران را در سال 1364 پیشنهاد نمود.

در مرحله اول طرح، زباله ها از محل تولید به وسیله چرخ دستی و یا وانت نیسان به ایستگاه های خدمات شهری و ایستگاه های محلی انتقال زباله شهری، که کامیونها یا کانتینرهای حمل زباله در آنجا مستقر هستند، حمل شده و زباله بطور مستقیم تحویل و در کامیونهای پرسی یا کانتینرها تخلیه می شود.

در مرحله دوم نیسان ها و یا کامیون های زباله کش به ایستگاه های انتقال مرکزی زباله رفته و در آنجا زباله خود را مستقیما به کانتینرهای 30 تنی تخلیه می کنند. سپس کانتینرها با تریلرها به مراکز دفن بهداشتی و یا بازیافت زباله فرستاده می شوند و مرحله سوم شامل دفن بهداشتی زباله در مراکز دفن و یا بازیافت زباله و تبدیل آن به کود گیاهی و یا بازیافت مواد دیگر موجود در زباله ها است.

خوشبختانه همه شهرهای بزرگ و بسیاری از شهرهای کوچک کشور عملیات دفن زباله را تا حدود زیادی انجام داده یا در این زمینه در حال برنامه ریزی هستند. برگزاری سمینارهای متعدد آموزشی و تخصصی در زمینه های مختلف مدیریت زباله در وزارت کشور، وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه ها، نمونه بارزی از توجه به این مساله مهم بهداشتی است. وجود سیستم های مختلف جمع آوری زباله و تنوع آن در شهرهای مختلف و اعمال روش کودسازی در اغلب شهرها و روستاهای کشورمان در ده سال اخیر، بخشی از اقدامات صورت گرفته در روند مدیریت زباله های شهری را نشان می دهد.

زباله

زباله یعنی پس‌مانده و باقیمانده از تولید یا تغییر شکل چیزهای دیگر و نیز آنچه که قبلا استفاده شده و دیگر به آن احتیاجی نیست. در تعریف دیگر زباله به مجموعه مواد ناشی از فعالیت‌های انسان و حیوان که معمولاً جامد بوده و به صورت ناخواسته و یا غیر قابل استفاده دور ریخته می‌شوند اطلاق می‌گردد. این تعریف به صورت کلی در برگیرنده همه منابع، انواع طبقه بندی‌ها، ترکیب و خصوصیات مواد زاید است.

 تعریف آژانس محیط زیست از زباله:

هرگونه زائدات خانگی، صنعتی، تجاری، بهداشتی، لجن تصفیه خانه ها و حوضچه های تثبیت خاکستر و بقایای زباله سوزها، زائدات حیوانی، مواد قابل اشتعال و رادیواکتیو و.....را زباله می گویند.

 انواع زباله

در تقسیم بندی کلی، زباله ها به چهار دسته کلی زباله‌های خانگی ، زباله‌های صنعتی و زباله‌های خطرناک و زباله‌های بیمارستانی تقسیم می‌گردند.

زباله‌های خانگی

در نشریات و کتب از تعاریف و طبقه بندی‌های مختلفی برای توضیح اجزای مواد زاید جامد خانگی استفاده شده‌است. تعاریف ارائه شده در زیر می‌تواند به عنوان یک راهنما برای شناسایی اجزای مواد زاید شهری مورد استفاده قرار گیرد.

•

زایدات غذایی :به قسمت فسادپذیر زباله که معمولاً از زایدات گیاهی، تهیه و طبخ و یا انبار کردن مواد غذایی به دست می‌آید، اطلاق می‌شود. کمّیت پس مانده‌های غذایی در طول سال متغیر بوده و در ماه‌های تابستان، که مصرف میوه و سبزی بیشتر است، به حداکثر می‌رسد. پس مانده‌های غذایی مهم‌ترین قسمت زباله‌است، چرا که از یک سو به دلیل تخمیر و فساد سریع، بوی نامطبوع تولید کرده و محل مناسبی برای رشد و تکثیر مگس و سایر حشرات و جوندگان است و از سوی دیگر به دلیل قابلیت تهیه کود (کمپوست)  از آن حائز اهمیت است. قابل ذکر است که میزان پس مانده‌های فسادپذیر در زباله‌های خانگی ایران بین ۳۵ تا ۷۶ درصد گزارش شده‌است.

•

آشغال به قسمت فساد ناپذیر زباله به جز خاکستر گفته می‌شود. آشغال در زباله معمولاً شامل کاغذ، پلاستیک، قطعات فلزی، شیشه، چوب و موادی از این قبیل می‌شود. آشغال را می‌توان به دو بخش قابل اشتعال و غیرقابل اشتعال تقسیم کرد.

•

خاکستر: به باقیمانده حاصل از سوزاندن زغال، چوب و دیگر مواد سوختنی که برای مقاصد صنعتی، پخت و پز و یا گرم کردن منازل بکار می‌رود گفته می‌شود.

•

زایدات ناشی از تخریب و ساختمان سازی: به زایدات حاصل از تخریب ساختمان، تعمیر اماکن مسکونی، تجاری، صنعتی، و یا سایر فعالیت‌های ساختمان سازی اطلاق می‌شود و هم‌چنین موادی که از وسایل نقلیه به جای مانده‌است.

•

زایدات ویژه:این قسمت از زباله‌ها شامل مواد حاصل از جاروب کردن خیابان‌ها و معابر، برگ درختان، اجساد حیوانات مرده است.

 زباله‌های صنعتی :

زباله‌های صنعتی، مواد زاید ناشی از فعالیت‌های صنعتی هستند و معمولاً شامل فلزات، مواد پلاستیکی، مواد شیمیایی و مواد اولیه فاسد شده، تولیدات مرجوعی فاسد و غیر مفید، مواد واسطه تولیدی  غیر مفید و بالاخره زباله‌های ویژه ای می شود که عمل جمع آوری، حمل و نقل و دفع آن‌ها ضوابط خاص و مقررات ویژه‌ای را به خود اختصاص داده‌است.

زباله‌ها بیمارستانی:

زباله‌های بیمارستانی با توجه به نوع کار و وظیفه در هر بخش بیمارستانی، متفاوت هستند، مثلاً زباله های بخش عفونی یا اطاق عمل، با مواد زاید آزمایشگاه یا بخش رادیولوژی، تفاوت محسوسی دارد و طبق یک بررسی، زباله بخش‌های مختلف بیمارستان‌ها به هفت گروه تقسیم می‌شوند:

 •

 زباله‌های معمولی بیمارستان:عموماً شامل زباله‌های مربوط به بسته بندی مواد و دیگر زباله‌های پرسنل شاغل در بیمارستان و خوابگاه‌های آن‌هاست.

•

 زباله‌های پاتولوژیک و خطرناک:شامل زباله های اتاق عمل ،اتاق زایمان، بخش اورژانس، اتاق درمان، ایستگاه پرستاری، بخش آی سی یو، بخش تزریقات، بخش پاتولوژی، آزمایشگاه، بخش عفونی، بخش اتوپسی، اتاق پانسمان، بخش دیالیز، اتاق ایزوله، بانک خون، بخش سوانح سوختگی و داروهای تاریخ گذشته و ته مانده داروها و مواد شیمیایی و بطور کلی زباله های عفونی که عبارتند از : کلیه پارچه ها و البسه آلوده به خون و غیره و گاز و پنبه مصرف شده برای پانسمان، نمونه های آزمایشگاهی محیط های کشت، اقلام پلاستیکی مانند سوند، دستکش، کسیه دارو ،سرنگ فیلترهای دیالیز و.....

•

مواد زاید پرتوزا: شامل جامدات، مایعات و گازها بوده و در برخی از بخش‌ها و آزمایشگاه‌های بیمارستان‌ها وجود دارند که جمع آوری و دفع آن‌ها شرایط ویژه‌ای دارد.

•

مواد زاید شیمیایی:شامل جامدات، مایعات و گازهای زاید می‌باشد که به وفور در بیمارستان‌ها وجود دارد، در بخش‌های تشخیص و آزمایشگاه‌ها ماحصل نظافت و ضدعفونی بیمارستان، وسایل و ابزار تنظیف و ضدعفونی به انضمام داروها و وسایل دور ریختنی اطاق عمل بخش دیگری از این زباله ها را تشکیل می‌دهند. مواد زاید شیمیایی ممکن است خطرناک باشند.

فضولات شیمیایی خطرناک در سه بخش زیر تقسیم بندی می شوند:

◦

فضولات سمی :این فضولات با PH کمتر از 2 (به شکل اسیدی) و بالاتر از 12 (به حالت قلیایی) در زباله‌های بیمارستانی وجود دارند. بخشی از داروهای اضافی و یا فاسد شده، جزو اینگونه فضولات به حساب می آیند.

◦

مواد قابل احتراق :شامل ترکیبات جامد، مایع و گازی شکل.

◦

مواد واکنش دهنده و موثر:در سایر فضولات که تا حدودی در زباله‌های بیمارستانی قابل تشخیص هستند.

از فضولات شیمیایی بی خطر می توان قندها، اسیدهای آمینه و برخی از نمک‌های آلی و معدنی را نام برد. اسیدهای آمینه و نمک‌های شیمیایی نظیر نمک‌های سدیم، منیزیم، کلسیم، اسید لاکتیک، انواع اکسیدها، کربنات ها، سولفات‌ها و فسفات‌ها قسمتی از مواد زاید شیمیایی هستند.

•

مواد زاید عفونی:این مواد شامل جِرم های پاتوژن در غلظت های مختلف هستند که می توانند به سادگی منجربه بیماری شوند. منشاء آن ها ممکن است پس مانده های آزمایشگاهی، جراحی و اتوپسی بیماران عفونی باشد. وسایل آغشته به جرم های عفونی در بیمارستان، شامل دستکش، وسایل جراحی، روپوش، لباس های بلند جراحی، ملحفه و غیره است. این زباله ها تقریبا 10% کل زباله های بیمارستانی را تشکیل می دهند. از وسایل جراحی می توان سرنگ ها، اره های جراحی، شیشه های شکسته، کاردهای کوچک جراحی و غیره را در یک دسته بندی خاص منظور کرد.

•

 ظروف مستعمل تحت فشار:ظروفی مثل قوطی های افشانه (آئروسُل)، گازهای کپسوله شده و غیره که اگر برای از بین بردن آن ها از دستگاه های زباله سوز، استفاده شود موجب بروز خطر  می شود زیرا در پاره ای از موارد دارای قابلیت انفجار هستند.

•

  زباله های نوک تیز شامل : سرسوزن - تیغ و.... که در جعبه و قوطی جمع آوری می گردد .

 توصیه های ضروری :

در بخش ها ضرورت دارد که برحسب مورد از ظروف مجزا برای جمع آوری مواد زائد جامد (شبه خانگی خطرناک ) استفاده شود. مثلا برای زباله های شبه خانگی یا معمولی ازکیسه مقاوم مشکی و مخزن آبی رنگ و برای زباله های خطرناک از کیسه مقاوم زرد رنگ با مخزن زرد رنگ استفاده شود و در صورت نبود کیسه زباله مقاوم از دوکیسه همرنگ داخل یکدیگر استفاده و زباله ها به طریق بهداشتی حمل و دفع گردد .

وسایل تزریق،کیسه های خون و سرم و وسایل زائد آلوده پانسمان که در بخشهای عادی مصرف می شود لازم است پس از انجام کار توسط مسئول مربوط به قسمت اتاق درمان ایستگاه پرستاری به منظور قرار دادن در ظرف زباله های خطرناک منتقل گردد .

مقررات مربوط به مواد زائد جامد بیمارستانی در ایران :

در کشور ایران، نظافت شهری از تصویب قانون بلدیه به تاریخ 20 ربیع الثانی 1325 هجری قمری به عهده شهرداری ها گذاشته شد. متعاقباً براساس قانون 1334 شمسی ((مراقبت در امور بهداشت )) بخشی از وظایف شهرداری ها شد. وزیر بهداشت، درمان وآموزش پزشکی کشور در تاریخ 28/7/1376 طی نامه ای درخواست کرد تا به منظور جلوگیری از اشاعه بیماری ها از طریق زباله و تأمین سلامت و ارتقاء بهداشت جامعه و با عنایت به حساسیت و خطرناک بودن زباله های بیمارستانی، تفکیک، جمع آوری و دفع مواد زائد بیمارستانی طی دستورالعملی که توسط کمیته کشوری مدیریت بهداشت زباله تدوین شده است توسط استانداری های سراسر کشور و پس از مطرح شدن در شورای بهداشت هر استان، با دقت اجراشود. در این دستورالعمل که اولین گام همه جانبه جهت اجرای مدیریت مواد زائد بیمارستانی در کشور می باشد، جزئیات قابل توجهی در خصوص نحوه جمع آوری و شرایط محل نگهداری موقت زباله های بیمارستانی ارائه شده و جهت دفع زباله های خطرناک از روش دفن ترانشه های ویژه با استفاده از پودر آهک توصیه شده است . 

توصیه هایی به منظور ارتقای بهداشت و سلامت جامعه و کاهش عفونت های بیمارستانی :

1.

مواد زائد جامد معمولی یا شبه خانگی بیمارستانی بایستی در کیسه زباله مقاوم مشکی رنگ جمع آوری و در مخزن آبی رنگ قابل شستشو نگهداری و همراه مواد زائد جامد خانگی جمع آوری و دفع گردد .

2.

زباله های نوک تیز و برنده در جعبه (محفظه ) مخصوصی جمع آوری و همراه زباله های خطرناک دفع گردد .

3.

زباله های خطرناک در کیسه زباله مقاوم زرد رنگ جمع آوری و در مخزن زردرنگ قابل شستشو و ضدعفونی نگهداری و توسط شهرداری به محل دفن منتقل و در ترانشه های ویژه با استفاده از پودر آهک دفن گردد.

4.

پسماندهای مواد رادیواکتیو تحت شرایط خاص خود زیر نظر مسئول بهداشت پرتوها (فیزیک بهداشت ) بخش مربوط جمع آوری ، نگهداری و طبق ضوابط دفع گردد .

5.

اعضا و اندامهای قطع شده (یا قسمت های جداشده بدن و یا جنین سقط شده ) باید بطور مجزا جمع آوری و برای دفع در گورستان محل، حمل شده و به روش خاص خود دفع شود.

6.

حمل زباله های بیمارستانی بخصوص زباله های خطرناک احتیاج به وسیله حمل مخصوص با علامت خاص زباله های عفونی دارد .

 محل نگهداری موقت زباله بایستی دارای شرایط زیر باشد :

1.

ارتباط مناسب با بخش ها داشته باشد .

2.

از نظر آلودگی حداقل مزاحمت را داشته باشد .

3.

حتی الامکان از بخشهای مختلف و آشپزخانه دور باشد .

4.

قابل شستشو و ضدعفونی باشد .

5.

جهت نگهداری انواع زباله بیمارستانی قسمت بندی شده باشد .

6.

نظارت بهداشتی و ایمنی کاملاً رعایت شده باشد .

نکته مهم: بطور کلی بازیافت زباله های بیمارستانی ممنوع است .

زباله‌های خطرناک

هر ساله مقادیر زیادی مواد زاید خطر ناک تولید می شود که به راستی موجب نگرانی است. این مواد نه تنها مواد غذایی و آب و هوا را آلوده می کند بلکه زیست بوم هایی را که انسان به آنها متکی است، به شدت تهدید می کند. مواد زاید خطرناک شامل رنگ های روغنی، تینر، ضد یخ و ... هستند. اما خطرناکترین زباله ها، زباله های هسته ای است.

اشکال این مواد در این است که در حال عادی غیر قابل تجزیه بوده و عمر بسیار طولانی دارند و در تمام طول عمر خود، پرتوهای مخرب و مضری را از خود متصاعد می کنند.

مواد زاید خطرناک، مواد زاید جامد یا مایعی هستند که به علت کمّیت، غلظت و یا کیفیت فیزیکی، شیمیایی و یا بیولوژیکی می‌توانند باعث افزایش میزان مرگ و میر و یا بیماری‌های بسیار جدی شوند. براساس تعریف آژانس حفاظت محیط زیست (( Environmental Protection Agency: EPA)) زباله‌های خطرناک به مواد زاید جامدی اطلاق می‌شود که بالقوه خطرناک بوده و یا اینکه پس از طی مدت زمانی موجبات خطر را برای محیط زیست، فراهم می‌کنند. زباله‌های خطرناک معمولاً یکی از مشخصات قابلیت انفجار، احتراق، خوردگی، واکنش پذیری و سمی را دارا بوده و اغلب تحت عنوان مواد زاید پرتوزا، پس‌مانده‌های شیمیایی، زایدات قابل اشتعال، زایدات بیولوژیکی و مواد منفجره دسته بندی می‌شوند: از منابع عمده زایدات بیولوژیکی، بیمارستان‌ها، آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیقات پزشکی هستند. زباله‌های بیمارستانی به دلیل آنکه حاوی زایدات پاتولوژیکی، مواد زاید پرتوزا، زایدات دارویی، مواد زاید عفونی، مواد زاید شیمیایی و بعضاً ظروف مستعمل تحت فشار هستند، از منابع عمده، زباله‌های خطرناک در شهرها به‌شمار می‌آیند. همانطور که اشاره شد از دیگر زباله های خطرناک زباله های  هسته ای بوده که در ادامه به آن می پردازیم. فناوری گردآوری، دفع و یا احیای این مواد در سنجش با زباله‌های شهری و خانگی تفاوت بسیار دارد و باید جداگانه مورد توجه قرار گیرد.

تعریف سازمان حفاظت و بازیابی از مواد سمی وخطرناک:

ضایعاتی که در اثر مدیریت نامطلوب (جمع آوری - حمل و نقل - تصفیه و دفع) باعث مرگ و میر موجودات و یا شیوع بیماری های جبران ناپذیر و بالقوه خطرناک برای انسان، موجودات زنده و یا محیط زیست شوند.

تعریف WHO از مواد زائد سمی و خطرناک:مواد زائدی که بدلیل خصوصیات فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیکی، جمع آوری، جابجایی و دفع آنها مستلزم تدابیر خاصی است تا از بروز هرگونه تاثیر سوء بر محیط زیست و سلامت انسان جلوگیری شود. 

 تعریف EPA از مواد زائد سمی و خطرناک :به مواد زائدی که به دلایل زیر دارای قدرت آسیب رسانی به سلامت انسان و یا ارگانیسم زنده می باشد.

■

در طبیعت غیر قابل تجزیه و پایدارند.

■

برای موجودات زنده کشنده هستند.

■

دارای خاصیت تجمعی با تاثیرات مخربند.

■

از نظر بیولوژیک قابل ازدیاد هستند.

نگهداری و جمع آوری:

•

ذخیره و برداشتن مواد زائد از محل تولید که نیازمند سیستم نگهداری بدون خطر ماده  زائد است.

•

80 درصد از کل مخارج مدیریت مواد زائد به مرحله جمع آوری (روش جمع آوری - تجهیزات - نیروی انسانی بارگیری - بسته بندی و برچسب) تعلق دارد.

محل نگهداری - ظروف نگهداری - بازرسی - وجود وسایل حفاظت فردی - زهکشی مناسب نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

 حمل و نقل:

•

بارگیری از محل تولید به محل دفع یا بازیافت

قبل از حمل و نقل 3 مرحله باید انجام شود:

1.

شناسایی، بسته بندی و برچسب

2.

تکمیل برگه های مشخصات مواد زائد (وضعیت فیزیکی - نوع عملیات دفن یا بازیافت - شماره EPA – مقدار محموله – نوع جنس مخازن – ضمانت نامه تولیدکننده برای انجام عملیات حمل و سالم نگهداشتن محیط زیست و پیشگیری از آلودگی ها).

3.

تکمیل برگه های مربوط به چگونگی انجام حمل و نقل که باید توسط تولید کننده وحمل کنندگان پر شود.

این برگه ها شامل سوالاتی از این قبیل است که:(آیا سمی و خطرناکند - اطلاعاتی در مورد آن - آیا حمل و نقل محدودیت دارد - آیا بسته بندی مناسب است - چگونگی نحوه  حمل و نقل مشخص شده - آیا بسته بندی و برچسب گذاری شده - آیا راه مقابله در صورت بروز حادثه تعیین شده و ...)مرکز داده تبیان

زباله های هسته ای:

موضوع تولید زباله‌های هسته‌ای از زمان کشف مواد رادیواکتیو مدنظر بوده است. ولی توجه خاص به آن پس از کشف شکافت است چرا که کلیه راکتورهای شکافت هسته‌ای ایزوتوپ های رادیواکتیو تولید می‌کنند. میزان تابش بسیاری از ایزوتوپ ها برای حیات جانداران خطرناک است، بنابراین مسئله جداسازی و انبار نمودن و دفن ایمن آنها با زیاد شدن تعداد راکتورها و سطح انرژی آنها سال به سال مباحث گسترده‌ای را در بر می‌گیرد.

راکتورهای هسته‌ای زباله‌های رادیواکتیوی تولید می‌کنند که از خود، ذرات آلفا، بتا و اشعه گاما متصاعد می‌کند. ذرات آلفا را می‌توان بوسیله یک صفحه کاغذ و یا چند سانتی‌متر هوا و ذرات بتا را می‌توان بوسیله فلز نازک و یا چند متر هوا متوقف کرد. در حالی‌که اشعه‌های گاما بوسیله چندین سانتی‌متر سرب و یا حتی سپر سنگی اضافه متوقف می‌شوند، چون ذرات آلفا از همه بزرگترند، بیشترین آسیب را می‌رسانند. امّا اشعه گاما بیشترین نفوذ را دارد.

معمولا زباله‌ها را برحسب منشآ آنها دسته‌بندی می‌کنند و عبارتند از گازها، محلول های رقیق و جامدات. گرچه زباله‌های هسته‌ای غیر نظامی در مقایسه با دیگر زباله‌های هسته‌ای حجم بسیار کمتری دارد، اما ایزوتوپ هایی مانند Sr__ است که در ساختمان ماده به جای کلسیم می‌نشیند و ضایعات ناشی از تشعشع را در یک نطقه متمرکز می‌کند. نیم عمر بسیاری از این ایزوتوپ های زباله‌های هسته‌ای آنچنان طولانی است که باید برای هزاران سال عایق‌سازی شود تا در اثر واپاشی هسته‌ای به سطح ایمنی قابل قبولی برسد.

 مشکلات ناشی از زباله‌ هسته‌ای

خطر واپاشی رادیواکتیوی: خطر عمده ناشی از این واقعیت است که بعضی نیم عمرها زمان فعال زباله‌های رادیواکتیوی را به هزاران سال می‌رسانند. واپاشی رادیواکتیوی باید جریان خود را طی کند حتی اگر هزار سال طول بکشد.

■

فراوانی زباله هسته‌ای: در فرایند تولید انرژی هسته‌ای مقدار زیادی زباله رادیواکتیوی بوجود می‌آید.    براساس آمار وزارت انرژی آمریکا از سال 1946 تا 1983 حدود 71 میلیون پوند زباله رادیواکتیو از هفت مرکز در آزمایش های مربوط به هوا ، آب و زمین تخلیه شده است. بدیهی است که زباله‌های دیگری نیز از مراکز دیگر تخلیه شده است.

■

زباله‌های گازی: غالبا ایزوتوپ های رادیواکتیو از گازهای نجیب، از قبیل کریپتون هستند. تریتیم که ایزوتوپی از هیدروژن است نیز به صورت گاز، عمدتا بصورت بخار آب تخلیه می‌شود. تریتیم بشکل بخش هیدروژنی مولکول آب در زنجیرهای زیست شناختی مواد غذایی وارد می‌شود.

■

آبهای زیرزمینی: ایزوتوپ های رادیواکتیو در زباله‌های مایع، معمولا از طریق بارندگی به صورت جامد در می‌آید و انبار می‌شود. اگر این زباله‌ها در زمین در گودالهای بدون آستر، بدون آنکه در محفظه‌های خاص باشند دفن شوند در طی چند قرن بعد آبهای زیرزمینی این مواد رادیواکتیو را پراکنده خواهند کرد.

عایق‌سازی زباله‌های هسته‌ای

بطور کلی، مشکل عایق‌سازی زباله‌های هسته‌ای را در دو پرسش می‌توان خلاصه کرد: اول اینکه بهترین شکل زباله‌ها چیست و دوم اینکه در کجا باید آنها را نگهداری کرد؟ ابتدا تصور بر آن بود که از راه باز فرآوری سوخت مصرف شده می‌توان پلوتونیوم را استحصال کرد و در راکتورهای مولد مورد استفاده قرار داد و اینکه بدین ترتیب تمام زباله‌ها باید به صورت محلول در آورده شود تا موجب تسهیل باز فرآوری شود.

بدلیل نگرانی‌هایی که در مورد سمّی بودن و ایمنی پلوتونیوم در امریکا وجود داشت، برنامه بازیابی سوختهای هسته‌ای در ایالات متحده در سال 1972، باطل شد و راکتورهای نیروگاه‌های برق این کشور از این ماده بهره‌مند نشد. در بهترین حالت ، منطق این تصمیم‌گیری سئوال‌برانگیز است. پلوتونیوم از کادمیوم ، سرب و یا آرسنیک که با واپاشی هسته‌ای از بین نمی‌رود، کمتر سمی است. حداکثر خطر پلوتونیوم زمانی است که بوسیله انسان استشمام شود که بدین ترتیب ذرات آلفا به بافت‌های ریه‌ها صدمه زده ، ممکن است باعث سرطان شود.

افزون برآن، همانگونه که زباله‌های راکتورهای تجاری در اغلب کشورهای اروپایی بازیابی می‌شود، حجم زیادی از پلوتونیوم موجود در زباله هسته‌ای دفاعی ایالات متحده نیز بازیابی می‌شود. با این وجود ، هنوز در ایالات متحده و کانادا، سوخت مصرف شده راکتورهای تجاری را عمدتا\" در مخازن آب در محل راکتورها نگهداری کرده، منتظر تصمیم‌گیری در خصوص شکل و محل نهایی دفع آنها هستند. ارسال سوخت هسته‌ای بازیابی شده غنی از پلوتونیوم از فرانسه به ژاپن درسال 1992، بانگرانی‌های زیاد عموم همراه شد. 

شکل دفع زباله‌های هسته‌ای

شکل دفع زباله‌هایی با سطح بالای تشعشع ، تقریبا\" بطور یقین نوعی جامد خواهد بود؛ زیرا هم فشرده‌تر است و هم اینکه ایزوتوپ ها را از آب کره و زیست کره جدا نگه می‌دارد. روش مهر و موم کردن زباله‌ها در محفظه‌ای از سیمان ، شیشه ، سرامیک و یا سنگ و یا کانی مصنوعی ساخته شده، بیشترین توجه را به خود جلب کرده است.

در سیستم‌های دفع زباله فرانسه از شیشه ای از جنس سیلیکات استفاده می‌کنند. سوئدی‌ها برخی از زباله‌های هسته‌ای خود را در بشکه‌های مسی نگهداری می‌کنند، زیرا مصنوعات باستان شناسی که از مس آزاد ساخته شده است، هزاران سال است که سالم مانده‌اند، هر چند نگرانی‌هایی ابراز گردیده است مبنی بر آنکه ممکن است برای جوامعی که دستشان از منابع معدنی تهی است، مس هدف جذابی باشد. مرحله عملیاتی برای دفن زباله هسته‌ای بستگی به قدرت تشعشع و خطر حاصل از آنها دارد.

زباله‌های با اکیتویته پائین:پسمان یا زباله هسته‌ای از مرحله معدن کاری اورانیم و توریم شروع می‌شود. پس از معدن کاری متالوژی، پسمان دارای رادیوم خطرناک است این ایزوتوپ بصورت فضائی شیمیایی سولفات رادیوم همراه با باریت در منطقه خود معدن دفن می‌شود. قسمت اعظم پسمان با اکتیویته پائین و متوسط در طی کار عادی راکتیو تشکیل می‌گردد. پس از اعمال شیمیایی مناسب در صورتی که زباله‌ها دارای اکتیویته پائین باشند در قعر دریا در محل امنی فرو ریخته می‌شود.

زباله‌های با اکتیویته متوسط: در جایی که پسمان دارای اکتیویته متوسط و یا نسبتا بالا باشد، لازم است ابتدا حجم بوسیله تجهیز در استخرهایی که بوسیله پلی اتیلن پوشش داده شده بارهای اکتیویته صفر در اتمسفر به یک بیستم رساند. سپس محلول در شبکه فولادی بوسیله افزایش پسمان مخصوص در امثال آن به جامد تبدیل شده و شبکه‌های مهر شده در زیر زمین دفن می‌شود.

زباله‌های با اکتیویته بالا: هر جا که پسمان ها با اکتیویته بالا باشند مانند آنهایی که در نیروگاههای هسته‌ای یا جایی که سوخت مصرف شده برای جدا سازی اورانیم و پلوتونیوم بازیابی می‌شوند روش دقیق دفع پسمان بکار می‌رود. ابتدا میله‌های سوخت رادیواکتیو بالا یا « داغ » برای چندین ماه در زیر آب نگهداری می‌شوند تا خنک شده و اکتیویته آنها فروپاشی نماید. سپس عملیات شیمیایی مشخص برای جداسازی اورانیوم و پلوتونیوم بکار گرفته می‌شود. مایع باقیمانده تا حجم کوچکی تبخیر می‌گردد و در ماتریسی از شیشه قرار می‌گیرد.

 سپس این مواد به شبکه‌های فولادی زنگ نزن کوچک انتقال می‌یابد که در آنها کلسینه شده و در حرارت بالا در کوره‌های مخصوصی به شیشه تبدیل می‌شوند. شبکه‌های مهر شده در نهایت در عمق زمین در گودالهای گنبدی که دیواره آنها با ورقه‌های فولادی زنگ نزن پوشانده شده‌اند دفن می‌شوند. این مواد به مدت 25 سال در آنجا دفن می‌شوند که در این مدت کلیه مواد رادیواکتیو بجز آنهایی که نیم عمر بلند دارند بطور کامل فروپاشی می‌نمایند. پس از گذشت پریود فوق پیشنهاد می‌شود که بسته‌های دفن شده را در محلهای عمیق و صخره‌های سخت که از نظر زمین شناسی پایدار بوده و دور از جریان آب قرار دارند،قرار دهند.

محل دفع زباله‌های هسته‌ای:

محل دفع زبالهای هسته‌ای ، سالهای متمادی مورد مطالعه قرار گرفته است و توجه کلی را از دفع آنها در اقیانوس و یا در زیر کلاهکهای یخ قطبی به این سو جلب کرده که بایستی زباله‌ها را دوباره در سنگهایی قرار دهیم که از آنجا آمده‌اند. محلهای سنگی دفع زباله‌ها مناسب است، زیرا شانس بهتری دارد که هزاران سال دست نخورده باقی بماند و فرصت لازم برای عایق‌سازی زباله‌ها و در نتیجه واپاشی هسته‌ای آنها به سطح تشعشع قابل قبول را فراهم آورد. بسیاری از کشور ها در سال 1998 متعهد  شدند که انبارهای زیر زمینی در بسترهای نمکی ، رسی و صخره‌ای ایجاد کنند. طبق این طرح زباله‌ها نخست در محفظه‌های خاصی که در مقابل ضربه خوردگی مقاومت هزاران ساله دارند، قرار می‌گیرند سپس به انبارها منتقل می‌شوند.

این گونه انبارهای سنگی باید تخلخل و تراوایی ناچیزی داشته، به دور از زمین‌لرزه و یا حوادث طبیعی دیگر باشند. مطالعات انجام شده بر روی ذخیره اورانیوم اکلو در گابن، گویای آن است که این محل برای چنین کاری مناسب است. نسبت (U )235 در مقداری از اورانیوم کان‌سار اکلو، بسیار کمتر از میزان آن در اورانیوم معمولی است و دلیل آن ظاهرا\" این است که درحدود 2میلیارد سال پیش هنگامی که هنوز در عمق زیادی قرار داشته، واکنشهای طبیعی شکافت روی داده و U 235 را به‌مصرف رسانده است.

این مسئله موجب تشکیل یک آزمایشگاه طبیعی برای مطالعه واکنشهای فراورده‌های حاصل از شکاف هسته‌ای در سنگ شده است. گرچه نمی‌توان اکلو را کاملا با راکتورهای تجاری مقایسه کرد، اما بر اساس داده‌های بدست آمده ، فراورده‌های غیر گازی شکافت در آن روی سطح کانی‌ها رسیده، سایر کانی‌های سنگین اطراف جذب شده، فاصله زیادی را از منبع خود نمی‌پیمایند و این نتیجه برای تبدیل کردن آن به یک محفظه سنگی زباله‌های هسته‌ای دلگرم کننده است. همانطور که گفتیم لایه نمک و گنبدهای نمکی جهت دفع زباله های هسته ای مورد توجه قرار  دارند، زیرا وجود آنها نشان دهنده این است که آب فراوانی وجود نداشته است تا آنها را حل کند،بقایای یک رآکتور هسته ای بیش از 2 بیلیون ساله ای در دهه 1970 در آفریقا کشف شد. گمان می رود این رآکتورها به طور طبیعی به وجود آمده باشند. امروزه رآکتور طبیعی وجود ندارد زیرا بدلیل واپاشی چگالی طبیعی اورانیوم شکافت پذیر لازم برای تشکیل یک رآکتور طبیعی سازگار با محیط زیست به کمتر از میزان مورد نیاز رسیده است. عکس فوق فسیل رآکتور 15 واقع در آکلوی گابون است. اکسید اورانیوم باقیمانده همانند سنگ زرد باقی مانده است. امروزه از باقیمانده های فعالیتهای اوکلو برای بررسی پایداری ثابت بنیادی در زمانها و فواصل کیهانی و پیشرفت  بیشتر برای یافتن راه حل زباله های هسته ای ساخت بشر استفاده می شود.

 پیامد های عدم توجه به دفع صحیح زباله

اگر مقررات بهداشتی زیست محیطی به طور کامل رعایت نشود قطعاً مشکلات جبران ناپذیری را در سطح جامعه ایجاد می‌کند؛ بر اساس مطالعه‌ای که توسط سازمان جهانی بهداشت (WHO) صورت گرفته است عدم توجه به جمع آوری و دفع مواد زائد، 32 نوع مشکل زیست محیطی را در جامعه به وجود آورده است.تکنیک جمع آوری، حمل و نقل و دفع زباله‌های شهری با توجه به قدمت تاریخی، اهمیت ویژه بهداشتی، اقتصادی و علیرغم همه موفقیت‌ها در علوم و تکنولوژی از پیشرفت چندانی برخوردار نیست. ازدیاد جمعیت و توسعه صنایع و نیز رابطه مستقیم آنها با افزونی زباله‌های شهری و صنعتی مسائل بغرنجی را بوجود آورده که هم اکنون در بعضی از شهرهای کشورما به‌صورت بحران‌های زیست محیطی مطرح می‌شود. در حال حاضر امر جمع آوری و حمل این مواد در بسیاری از شهرهای کشور به‌صورت غیر بهداشتی انجام شده و در بسیاری از موارد از تکنیک‌های بسیار قدیمی  برخوردار است. افزایش بهای ماشین آلات و هزینه‌های حمل و نقل زباله و نیز کمبود داوطلبان کار در این حرفه از یک سو و بهره گیری غیر اصولی از بازیافت مواد زائد و عدم آگاهی و توجه مردم به این مسئله مهم بهداشتی از سوی دیگر، همواره بر این مشکل می‌افزاید. شیوع بیماری‌های خطرناک از طریق انتشار مگس، موش و دیگر حیوانات موذی، مشکلات زباله‌های بیمارستانی، ورود سموم و فلزات سنگین در زنجیره‌های غذایی از طریق استفاده غیر صحیح از کودهای کمپوست و نیز اشاعه آلودگی در محیط توسط کارگران شاغل در این حرفه مسئله‌ای است که ضرورت توجه به آن از طریق یک برنامه‌ریزی صحیح به‌خوبی احساس می‌شود. بنابراین اهمیت بهداشتی و اقتصادی دفع بهداشتی زباله با توجه به نوع مواد و ویژگی روش‌های دفع در کشور ما و سایر کشورهای جهان سوم از جمله مطالبی است که در این مقاله مورد بحث قرار می‌گیرد.

گردآوری و ترابری زباله‌های شهری

جمع‌آوری و حمل و نقل زباله یکی از مهم‌ترین عملیات مدیریت مواد زاید جامد است. طبق محاسبات انجام شده حدود ۸۰ درصد کل مخارج مدیریت مواد زاید جامد مربوط به جمع‌آوری زباله‌است. که درصد بالایی از این مقدار مربوط به حقوق کارگران و نیروی انسانی است. به عبارت دیگر اکثریت مخارج سیستم مدیریت مواد زاید جامد فقط صرف حقوق و دستمزد می‌شود. به همین جهت اصلاح، بهینه‌سازی و مکانیزه کردن سیستم جمع آوری و حمل زباله، ضمن تسریع در عملیات، هزینه و نیروی انسانی کمتری را نیاز خواهد داشت. در ادامه چند مورد از سیستم‌های مختلف جمع‌آوری و حمل و نقل زباله که هم اکنون در کشور ما رایج بوده و به عبارتی مناسب تشخیص داده شده‌است، به اختصار، بیان می‌شود:

•

جمع‌آوری زباله از کیسه‌های پلاستیکی و یا بشکه‌های مستعمل که به عنوان ظروف نگهداری زباله مورد استفاده قرار گرفته و مبادرت به تخلیه آن‌ها در کامیون‌های زباله‌کش می‌گردد. این روش که در حال حاضر در اغلب شهرهای کشور انجام می‌گیرد. در صورتی که در خطوط جمع‌آوری مناسب قرار گیرد یکی از روش‌های متناسب و مفید به حساب می‌آید.

•

حمل زباله از منازل به‌وسیله گاری‌های دستی و انتقال مستقیم آن‌ها به کامیون‌های سرپوشیده. در این روش زباله‌های خانگی طبق برنامه‌های پیش بینی شده توسط کارگران تنظیف شهری از منازل جمع‌آوری و به‌وسیله چرخ‌های زباله با حجم کافی به ایستگاه‌های مشخص شده در سیستم منتقل گردیده و مستقیماً در کامیون‌های زباله کش، بارگیری می‌شوند.

•

جمع‌آوری زباله از منازل و مراکز تولید و انتقال آن به جایگاه‌های موقت شهری. استفاده از این روش عموماً در شهرهای قدیمی به علت وجود کوچه‌های تنگ و باریک، عدم دسترسی به ماشین‌آلات ویژه حمل و نقل و یا کمبود پرسنل تنظیف، معمول است. در این روش زباله‌های خانگی به‌وسیله مامورین شهرداری با استفاده از چرخ‌های زباله که عموماً غیربهداشتی است به جایگاه‌های موقت حمل گردیده و بر روی هم تلنبار می‌شوند تا به‌وسیله کامیون‌های زباله‌کش و یا هر وسیله دیگر به ترمینال‌های زباله و یا محل دفن حمل شوند.

•

کاربرد وانت‌ها در حمل و نقل زباله: استفاده از وانت‌های

بازیافت

بازیافت کاغذ

کاغذ یکی از پر مصرف ترین زباله های قابل بازگشت است. این زباله به لحاظ زیست محیطی ، خطر جدی به حساب نمی آید و تنها ازدیاد آنها مزاحمت ایجاد می کند . کاغذ بازیافت شده را می توان به سهولت و بدون افت کیفیت جانشین کرد .

روزنامه ها راحت ترین مواد برای بازیافت کاغذ هستند ، ضمن اینکه کاغذهای بازیافتی که معمولاً در رنگ های تیره تری عرضه می شوند ، از نظر بهداشتی با کاغذهای سفید تفاوتی ندارند . انواع کاغذهای تحریر سفید ، مجله ، دفتر مشق و .... برای بازیافت مناسبند . تهیه کاغذ از طریق قطع درختان و استفاده از تنه و چوب آنهاست. اینکار موجب انهدام جنگلها و افزایش آلودگی هوا شده هزینه و انرژی زیادی را مصرف می‌کند. بنا بر آمار ارائه شده، میزان مصرف کاغذ در انگلستان بحدی است که به ازای هر فرد سالانه دو درخت تنومند قطع شده و به شکل کاغذ دور ریخته می‌شود.

فرار از این معضل اجتناب‌ناپذیر است، اما در سال‌های اخیر به دلیل کمبود منابع طبیعی و جلوگیری از اثرات تخریب محیط‌زیست، بازیافت کاغذ از کاغذهای باطله، مورد توجه قرار گرفته است .

لازم به ذکر است بازیافت کاغذ موجب ۷۵ درصد کاهش آلودگی هوا، ۵۰ درصد صرفه جویی در انرژی و ۹۰ درصد صرفه جویی در مصرف آب می‌شود.

آمار زباله‌ها در ایران نشان می‌دهد تولید زباله‌های کاغذی یک چهارم تولید زباله‌های کاغذی در کشورهای پیشرفته می‌باشد که این نشان دهنده آن است که ایران بسیار در این زمینه پیشرفت کرده‌است.

در واقع تفکر بازیافت کاغذ با اهداف کلی مثل جلوگیری از غارت بی رویه منابع طبیعی، کاهش مصرف انرژی، تقلیل میزان زباله  برای کاهش هزینه‌های دفع و تغییر الگوی مصرف به وجود آمد. با توجه به این که کاغذ ماده‌ای فاسد شدنی نیست، بهترین روش جمع‌آوری آن، از درب منازل، اداره‌ها و مدارس قبل از مخلوط شدن با بقیه پسماندها است. امروزه در کشورهایی همچون هلند، سوئیس و ژاپن بیش از 50درصد کاغذهای مصرفی مورد بازیافت قرار می‌گیرد.

بازیافت کاغذ دارای ابعاد مختلفی است که از مهمترین ابعاد آن بعد اقتصادی است. شکی نیست که با جداسازی زباله‌های کاغذ و وارد ساختن مجدد آن در چرخه تولید می‌توان از آن به عنوان یک ماده خام در تولید کالاهای جدید مصرفی استفاده کرد.

بر طبق آمار سال 1382 هر شهروند تهرانی به طور متوسط سالانه 13کیلوگرم کاغذ مصرف می‌ کند که بیش از نیمی از کاغذهای مصرف شده در سطل‌های زباله ریخته و یا با زباله‌های شهری مخلوط می‌شوند که غیرقابل تفکیک و  بازیافت هستند و در نتیجه سرمایه کلانی از این راه به هدر می‌رود. از طرفی واردات سالانه کاغذ، بر اقتصاد شهری لطمه‌ای جبران‌ناپذیر وارد خواهد کرد که می‌توان با بازیافت از واردات بی‌رویه به داخل کشور جلوگیری کرد، از طرفی چون  بازیافت برنامه‌ای مقرون به صرفه است، نسبت به دفن یا سوزاندن زباله هزینه کمتری را به شهرداری‌ها تحمیل می‌کند.

با افزایش هزینه دفن به علت محدودیت‌ مقررات موجود و کاهش بودجه شهرها به دلیل هزینه‌ سنگین آشغال‌سوزها و تکنولوژی‌های کنترل آلودگی هوا، تمایل به بازیافت بدون چون و چرا در آینده افزایش پیدا خواهد کرد . از بعد زیست محیطی نیز بازیافت کاغذ اهمیت فراوان دارد، کاغذهای مورد مصرف از چوب درختان قطع شده به دست می‌آید، برداشت روزافزون از درختان این منابع حیاتی اکوسیستم، نابودی جنگل‌ها را به دنبال خواهد داشت، بازیافت و تولید از کاغذهای باطله به جای چوب نه تنها سبب حفظ جنگل‌ها می‌شود، بلکه انرژی مورد نیاز را برای تولید یک تن کاغذ به سه چهارم تقلیل می‌دهد.

 از سوی دیگر با جمع‌آوری و بازیافت کاغذ توسط دانش‌آموزان در مدارس و کارمندان در ادارات می‌توان روحیه مسئولیت‌پذیری و صرفه‌جویی را تقویت کرد، متأسفانه اکثر مردم کشور ما نمی‌دانند که همه پسماندها دورریختنی نیستند. از طرفی به دلیل اهمیت زباله‌ها - که به طلای کثیف معروف شده - با جمع‌آوری اصولی آن می‌توان باعث تغییر الگوی مصرف در جامعه شد.

 آموزش و آگاه سازی مردم از این طرح با کمک تمامی نهادهای فرهنگی نظیر صدا و سیما،  آموزش تفکیک از مبدأ با قراردادن سطل‌های چند قسمتی و  در اختیار گذاشتن کیسه‌های زباله رایگان به شهروندان، جمع‌آوری زباله کاغذ2 بار در هفته‌ و حتی خریدن کاغذها از مردم توسط غرفه‌های ویژه خرید، استخدام مهندسین بهداشت محیط در مناطق بازیافت و شهرداری برای نظارت به خصوص در مدارس، کارخانجات، ادارات که منبع اصلی مصرف زباله کاغذ هستند و گسترش کارخانجات بازیافت کاغذ و حمایت از آنها، راهکارهایی است که می توان  برای دست یابی به بازیافت کاغذ پیش گرفت.

بازیافت زباله های چوبی

منابع زباله های چوبی صنعتی و خانگی عبارتند از کابینت ها، کمدها، مبلمان، طبق ها (Pallets) و جعبه های چوبی کهنه که دور ریخته می شوند و همچنین تخته های مورد استفاده در ساخت و ساز و یا تخریب ساختمان ها. در ایرلند بیشترین دور ریز چوب از صنایع این کشور حاصل می شود. در سال 1998 دور ریز صنایع چوب و فراورده های چوبی این کشور حدود 244 هزار تن بود. منظور از صنایع چوب و فراورده های چوبی در اینجا، چوب بری ها، کارخانه های ساخت لوازم و فراورده های چوبی همانند جعبه، طبق و...  همچنین کارخانه های ساخت مبلمان و تزئینات داخلی ساختمان است.

 چوب به طور گسترده ای در صنعت بسته بندی به کارگرفته می شود از جمله طبق ها و صندوق های چوبی. حدود 5/12 درصد از دور ریز بسته بندی ها در ایرلند در سال 1998 حدود 683 هزار تن بوده و بنابراین حدود 85 هزار تن از این زباله ها، چوب بوده است.

میزان بازیافت چوب از صنایع ایرلند طی سال 1998، حدود 221 هزار تن گزارش شده است که این مقدار حدود 90 درصد از کل چوب بازیافتی در این کشور بوده است. دورریزهای چوبی همانند پوشال و خاک اره و خرده چوب به عنوان مواد خام با ارزش در تولید بسیاری از محصولات چوبی به کار گرفته می شوند.

 مطالعه جدیدی که در آمریکا انجام شده است نشان می دهد که حدود 44 درصد از 1/35 میلیون تن زباله ساختمانی آن کشور در سال 1998 قابل بازیافت بوده است. با فرض این که زباله های چوبی ساختمانی کشور ایرلند (14 درصد از کل) نیز از نظر قابلیت بازیافت، مشابه آمریکا باشد می توان حدس زد که حدود 166 هزار تن از زباله های چوبی ناشی از فعالیت های ساختمانی یا تخریبی در ایرلند، قابل بازیافت بوده اند.

کاربردهای زباله های چوبی

فراوری مجدد چوب، بخشی از صنعت تولید فراورده های چوبی ایرلند در چند دهه اخیر است که به میزان زیادی منجر به بازیافت زباله های چوبی چوب بری ها و دیگر صنایع مرتبط با چوب شده است. با فرض جداسازی موفق و آلوده نبودن این ضایعات، زباله های چوبی از نظر تئوری می توانند همانند چوب نو کاربردهای بسیار پیدا کنند. در حال حاضر کاربردهای دورریز صنعت چوب در ایرلند عبارتند از:

1.

ساخت تخته های چوبی

چهار کارخانه بزرگ تخته سازی در ایرلند وجود دارد که OSB , MDF ، تخته سه لا و نئوپان تولید می کنند. این کارخانه ها بخشی از ضایعات چوب و غیره- را به عنوان بخشی از مواد اولیه خود به کار می گیرند. اگرچه اغلب، ضایعات با کیفیت و تمیز چوب از سوی این کارخانه ها پذیرفته می شوند ولی امکان بازیافت زباله های چوبی شهری نیز در این کارخانه ها وجود دارد.

2.

تهیه مالچ و کود گیاهی

در ایرلند چندین شرکت، ضایعات چوب را برای تهیه مالچ (ماده ای که به عنوان پوشش خاک و برای مهار کردن شن های روان از آن استفاده می شود) و کود گیاهی به کار می گیرند. تهیه مالچ شامل ریز کردن زباله های چوبی به ذرات کوچک است به صورتی که بتوانند به عنوان پوشش زمین و یا در تزیین فضای بیرونی خانه استفاده شوند. ارزش مالچ به ظاهر آن است چندین کارخانه مالچ های رنگی- تزئینی تولید می کنند. مالچ علاوه بر این، از رشد علف های هرز نیز جلوگیری می کند. ضایعات چوبی که به طور مناسبی خرد و دانه بندی شده اند می توانند به عنوان پر کننده و منبع کربن در تولید کود گیاهی به کارگرفته شوند چندین کارخانه کودسازی در ایرلند، آماده پذیرش زباله های چوبی هستند.

3.

به کارگیری دوباره زباله های چوبی

حداقل دو کارخانه در ایرلند وجود دارد که در زمینه تعمیر طبق ها فعالیت می کنند. یکی از این شرکت ها درصدی از طبق های چوبی جمع آوری شده را بازیافت می کند. طبق های چوبی از هم باز می شوند و با مواد نو برای ساخت طبق های جدید به کارگرفته می شوند. کارخانه دیگر تیرهای طبق هایی را که به انگلستان صادر می شوند برای ساخت طبق های جدید بازیافت می کند.

4.

چوب به عنوان سوخت

بسیاری از کارخانه ها از زباله های چوبی به عنوان سوخت استفاده می کنند. این مساله به ویژه در مورد کارخانه های فراوری چوب، چوب بری ها و ... صدق می کند. این کار نیاز آن ها را به مصرف برق و انبار کردن دورریز چوب کاهش می دهد. زباله های چوبی بدون آلودگی، سوخت های تمیز و کم گوگردی هستند. تعدادی از چوب بری های ایرلند برای خشک کردن الوارها در کوره نیز از سوزاندن ضایعات چوبی به عنوان منبع گرمایش استفاده می کنند.

بازیافت شیشه

نزدیک به 4000 سال قبل از میلاد مسیح، شیشه بیشتر به صورت دانه‌های تزئینی در خاورمیانه مورد استفاده قرار می‌گرفت

 1550سال قبل از میلاد مسیح، ظرف‌های شیشه‌ای رنگی جهت پخت و پز و نوشیدن استفاده می‌شدند. همراه با انقلاب صنعتی، ساخت شیشه‌  در مقیاس بزرگ شروع  شد که  اوج آن ظرف‌های شیشه در قرن20 بوده ولی امروزه قیمت آن ارزانتر و مصرف آن بیشتر است و برای بسته‌بندی، تولید مواد و استفاده در پنجره و کاربردهای متنوع دیگری استفاده  می‌شود.

شیشه یکی از مواد قابل بازیافت  است که در صورت بازیافت می‌تواند اولاً صرفه‌جویی در استفاده از مواد خام را دربرداشته باشد، ثانیاً به صرفه‌جویی در مصرف انرژی منجر  می‌شود. شیشه از این نظر بی نظیر است که بارها می‌توان آن را به کار برد. شیشه‌های شکسته یا ضایعاتی را می‌توان با ماسه، سنگ آهک و کربنات سدیم مخلوط کرد و شیشه نو به دست آورد.

بازیافت شیشه دلایل زیست‌محیطی، اقتصادی و فرهنگی مهمی دارد. کیفیت بازیافتی شیشه شبیه کیفیت شیشه‌ای است که از ابتدا توسط مواد خام اولیه ساخته شده است. شیشه می‌تواند  بدون اینکه از کیفیت آن کاسته شود، بازیافت شود، به طوری‌که هر بطری شیشه‌ای می‌تواند تا 15 بار در چرخه بین تولید و مصرف مورد استفاده مجدد قرار گیرد. بازیافت شیشه مقرون به صرفه است و قیمت مصرف آن‌ را کاهش می‌دهد. بازیافت شیشه به ذخیره انرژی منجر می‌شود و موجب حفظ محیط‌زیست نیز می‌گردد. استفاده از شیشه بازیافتی سبب ذخیره صدها هزار تن ماده خام اولیه در هر سال می‌شود که  این کار نیاز به استخراج ماده خام را کاهش می‌دهد و به حفظ زیبایی مناطق اطراف شهرها منجر می‌گردد. از طرفی باعث اشتغال‌زایی نیز می‌شود.

به ازای هر تن تولید شیشه نو از ماده خام اولیه 8/27 پوند آلودگی، تولید می‌شود که بازیافت شیشه این مقدار را 20-14 درصد و مصرف انرژی را به 32-25 درصد کاهش می‌دهد و به ازای هر تن شیشه بازیافتی 9 گالن نفت ذخیره می‌شود. اما شیشه‌هایی که قابل بازیافت‌اند، شامل تمام بطری‌هایی به رنگ سبز، قهوه‌ای که در آنها ماءالشعیر، نوشابه، آب، آب معدنی ریخته می‌شود و تمام ظروف دهانه گشاد شیشه‌ای و ظروف حاوی چاشنی.

شیشه‌هایی که غیرقابل بازیافت‌اند شامل: شیشه شکسته پنجره، شیشه شکسته جلو اتومبیل، ظرف سفالی پیرکس، ظروف شیشه‌ای برای زیبایی، لامپ روشنایی یا لوله فلورسنت، شیشه‌های آزمایشگاهی و طبی، آینه و شیشه‌های لعابی مانند کریستال و شیشه تلویزیون.

مهم‌ترین مرحله و شاید پرهزینه‌ترین مرحله در بازیافت شیشه از زباله‌های شهری، جداسازی شیشه براساس رنگ در میان زباله‌هاست، بنابراین توصیه می‌شود شیشه‌ها در محل تولید توسط شهروندان جدا شوند و در حد امکان برچسب و در روی بطری‌های شیشه‌ای از آنها جدا شود و البته باید اطمینان حاصل کرد که برای نگهداری مواد سمی و خطرناک استفاده نشده باشد.

در زباله‌ها می‌توان بطری‌های سالم شیشه‌ای زیادی را پیدا نمود. غالب این بطری‌ها را شیشه‌های کوچک که مقاومت آنها در مقابل شکنندگی بیشتر از بطری‌های عمومی بزرگ است، تشکیل می‌دهند، اما با این حال برخی از افراد به علت عدم آگاهی ارزش اقتصادی بطری‌های بزرگ و یا هر علت دیگر، گاهی اوقات بطری‌ها را روی زباله‌ها می‌اندازند که در کنار بطری‌های کوچک موجود در زباله جمع‌آوری می‌شوند.

شیشه ها پس از تحویل به کارخانجات براساس رنگ بندی تفکیک می شوند، البته در صورت سالم بودن، این عمل راحت تر انجام می شود.

 پس از جداسازی، شست وشو انجام می شود تا اثرات آن پاک شده و حتی الامکان مواد خالص به دست آید. سپس شیشه ها را خرد کرده و آنها را ذوب می کنند. مواد ذوب شده جدید قابلیت استفاده در صنعت را دارند.

 شیشه نیمه عمر بالایی دارد و نیازمند زمان زیادی برای پوسیدگی و بازگشت به طبیعت است. اگر شیشه سهواً با زباله تر مخلوط شود ممکن است در کود به دست آمده از زباله تر وجود داشته باشد و تماس این کود با دست و پای کشاورزان ایجاد جراحات کند.

 از شیشه بازیافتی علاوه بر تولید مجدد شیشه می توان در آسفالت خیابان ها نیز استفاده کرد.

 شیشه بازیافتی نیازمند مصرف انرژی کمتری است و وجود آن در صورت شکستگی خطرساز است. سعی کنیم به نحو احسن در منزل این ماده را جدا سازی کرده و به مأموران جمع آوری پسماند خشک تحویل دهیم.

از جمله پیشنهادات در زمینه تفکیک شیشه در مبدا

1.

طراحی سطل‌های چند قسمتی به طوری‌که هر قسمت آن مخصوص یک نوع زباله باشد.

2.

قرار دادن سطل‌های مخصوص جمع‌آوری شیشه در مغازه‌ها و مراکز تولید شیشه 3

3.

قراردادن سطل‌های مخصوص جمع‌آوری شیشه‌های نوشابه، شیشه شیر، ماءالشعیر و... در مدارس

4.

آموزش چهره به چهره شهروندان به‌خصوص خانم‌های خانه‌دار در نحوه جمع‌آوری شیشه‌ها

5.

استفاده از تبلیغات تلویزیونی برای آموزش به افراد

زایدات ساختمانی

زایدات ساختمانی و عمرانی یکی از معضلات کلان شهرهاست که عدم مدیریت صحیح آنها موجب آلودگی منظر و مسائل بهداشتی فراوانی در حاشیه شهر ها می گردد. در ایران میزان تولید زایدات ساختمانی و عمرانی عموماً چهار برابر پسماند شهری است به همین دلیل مدیریت این گروه از پسماندها یکی از اولویت ها مدیریت هر شهریست چرا که مدیریت صحیح این زایدات علاوه بر ایجاد شرایط زیست بهینه در شهر و نواحی حاشیه ای آن موجب توسعه فعالیتهای عمرانی شهری نیز می گردد.

 بازیافت زایدات عمرانی و ساختمانی یکی از روشهای امحای این زایدات بدون دفن و با ایجاد ارزش افزوده است . یکی از موادی که امکان بازیافت آن بسیار زیاد است بازیافت آسفالت می باشد طرح بازیافت آسفالت شهر مشهد درمهر ماه سال 1389با ظرفیت تولید 200 تن در روزآسفالت آماده که به بهره برداری رسید. 

بازیافت آسفالت

بازیافت اسفالت گرم شامل عملیاتی است که طی آن آسفالت برداشت شده از روسازی موجود با یا بدون مصالح غیر آسفالتی، طبق ضخامت تعیین شده در نقشه های اجرائی و مطابق دستورات دستگاه نظارت، بعد از شکستن و خردشدن و دانه بندی، و اختلاط با مواد قیری با یا بدون مصالح سنگی جدید و یا آسفالت گرم جدید، در یک کارخانه مرکزی آسفالت و یا در محل به طریق گرم و مطابق مشخصات آسفالت گرم و بتن آسفالتی تولید و در سطح راه پخش و کوبیده شود. کلیه مصالح مصرفی در این عملیات و روش های طرح، ساخت و اجرا و کیفیت مخلوط آسفالت نهایی تهیه شده باید با مشخصات فصول مربوطه در نشریه شماره 101 و آئین نامه روسازی راه، نشریه شماره 234 و نشریه 341 نظام فنی و اجرایی کشور مطابقت داشته باشد.

اصطلاحات و واژه های بازیافت گرم

عملیات بازیافت گرم شامل واژ ه ها و تعاریف زیر است:

■

 بازیافت

استفاده مجدد از مصالح موجود برای تهیه آسفالت جدید و بهسازی روسازی های کهنه و قدیمی. 

■

 بازیافت کارخانه ای

مصالح بازیابی شده از روسازی موجود، به کارخانه آسفالت مرکزی حمل و در صورت لزوم با مصالح سنگی جدید و مواد قیری جدید مخلوط شده و به آسفالت گرم تبدیل می شود. این آسفالت مجددأ به محل مصرف حمل و پس از پخش در سطح راه متراکم می گردد. 

■

 بازیافت درجا

 در این روش کلیه عملیات بازیابی گرم به صورت درجا (در محل مصرف) انجام و در سطح راه پخش و متراکم می شود.

■

 اسفالت بازیافتی

مصالح بدست آمده از آسفالت شامل قیر و مصالح سنگی است که با روش های گوناگون، با و یا بدون حرارت دادن سطح روسازی، برداشت می شود. 

■

 مصالح سنگی بازیافتی

شامل مصالح سنگی بدست آمده از روسازی موجود است که فاقد قیر غیر قابل استفاده می باشد. 

■

 قیر جدا شده

 شامل قیری است که از مصالح RAP یا خرده آسفالت حاصل از بازیافت بدست می آید.

■

 مصالح سنگی جدا شده

شامل مصالح سنگی بدست آمده از مصالح RAP می باشد که بعد از جدا سازی قیر حاصل می شود.

■

 مصالح سنگی جدید

 شامل مصالح سنگی جدید با دانه بندی و کیفیت معین و منطبق با مشخصات است که برای اختلاط با آسفالت گرم مورد بازیافت و به نسبت تعیین شده در طرح اختلاط مصرف می شود. 

■

ماده جوان کننده قیر

 ماده جوان کننده و یا احیاد کننده با مشخصات معین که به منظور اصلاح خصوصیات قیر سخت شده موجود در مصالح بازیافت مصرف می شود. 

■

 مخلوط آسفالت گرم بازیافتی

 مخلوط آسفالت گرم نهایی از عملیات بازیافت از اختلاط مصالح روسازی قدیمی و مصالح سنگی جدید، و یا آسفالت گرم جدید و در صورت لزوم قیر جدید و یا ماده جوان کننده، تهیه می شود. این مخلوط برای استفاده در هر یک از لایه های روسازی باید مشخصات تعیین شده برای لایه مورد نظر را داشته باشد.

امتیازات بازیافت گرم

حفظ منابع طبیعی ناشی از مصرف بخش عمده ای از مصالح سنگی و مواد قیری روسازی قدیمی در بازیافت گرم کارخانه ای و یا کلیه این مصالح در بازیافت گرم درجا از مهمترین امتیاز این فرآیند محسوب می شود که سایر امتیازات زیر را نیز باید به آن افزود.

■

افزایش مقاومت روسازی بدون تغییر و یا تغییر جزئی در ضخامت روسازی.

■

اصلاح آسیب دیدگی های سطحی شامل قیرزدگی، پدیده جدا شدن سنگ دانه ها از رویه آسفالتی، شیار افتادگی ، ناهمواری ها و تغییر شکل ها.

■

افزایش تاب لغزشی

■

اصلاح خواص فیزیکی و شیمیائی قیر سخت شده موجود روسازی با جوان سازها و انطباق آن با مشخصات قیر خالص و در نتیجه افزایش دوام رویه آسفالتی و بهبود تاب خستگی آن.

■

ثابت نگه داشتن رقوم سطح راه و یا تغییر جزئی این رقوم و در نتیجه سازگاری با شرایط هندسی را ه .

■

کاهش آلودگی زیست محیطی.

■

کاهش تولید ضایعات و مواد زائد و عدم نیار به محل تخلیه برای این مواد.

■

صرفه جویی در هزینه و انرژی و افزایش سرعت اجرای عملیات .

در مقابل امتیازات فوق باید آلودگی زیست محیطی بازیافت گرم کارخانه ای ناشی از مصرف مصالح بازیابی شده و گرم کردن و تبدیل آن به آسفالت گرم و نیز اختلال جزئی در جریان ترافیک عمومی را از کارخانه به محل مصرف و بالعکس یادآور شد.

انواع بازیافت گرم

عملیات بازیافت گرم به دو روش متفاوت زیر اجرا می شود:

روش کار خانه ای

روش درجا

استفاده از روش درجا محدود به آن است که روسازی از توان باربری لازم و کافی برخوردار باشد تا اصلاح و ترمیم خرابی های سطحی مشروحه زیر با حداکثر ضخامت بازیابی، حدود 5 سانتیمتر، امکان پذیر گردد:

◦

اصلاح تغییر شکل های طولی و عرضی شامل شیارافتادگی و موج های ایجاد شده در جهت حرکت وسایل نقلیه، اصلاح شیب عرضی و زهکشی سطحی.

◦

حذف موقت ترک های انعکاسی

◦

مرمت ترک های ناشی از بارگذاری و ترک های حرارتی با شدت خیلی کم

احیای قیر اکسیده شده آسفالت موجود با مصرف جوان سازها بدون افزایش قیر

◦

مرمت ترک های لغزشی

◦

اصلاح تاب لغزشی و قیرزدگی

◦

اصلاح دانه بندی و افزایش کیفیت آسفالت

در این روش ابتدا سطح آسفالت موجود حرارت داده می شود و آسفالت نرم شده توسط حرارت با شخم زن های دوار برداشته شده و به داخل دستگاه مخلوط کننده آسفالت و در صورت لزوم ضمن اختلاط با مصالح جدید سنگی، قیر و یا ماده جوان ساز، مخلوط آسفالت گرم حاصل روی سطح راه پخش و متراکم می شود، که معمولآ یک لایه آسفالت گرم جدید نیز روی این لایه اجرا می گردد. تمام این عملیات بصورت درجا و طی یک یا دوبار عبور انجام می گردد. حداکثر عمق بازیافت در روش درجا گاهی تا 75 میلیمتر نیز قابل افزایش است.

بازیافت گرم درجا می تواند فقط آسیب دیدگی های سطحی را اصلاح کند، لذا اجرای این عملیات محدود به شرایطی است که سیستم روسازی از مقاومت و قدرت سازه ای کافی برخوردار باشد. ضخامت لایه آسفالتی مورد بازیافت در این روش معمولآ بین 25-50 میلیمتر است که در مواردی ممکن است به 75 میلیمتر برسد. محورهای آسفالتی که از روش درجا استفاده می کنند باید ضخامت آسفالت گرم آنها حداقل 75 میلیمتر باشد زیرا ضخامت کمتر از آن موجب می شود تا در جریان شخم زدن رویه آسفالتی موجود لایه غیرآسفالتی اساس یا زیراساس که بلافاصله در زیر آن وجود دارد، از عمق کنده شده و از لایه مربوطه جدا شود.

انواع بازیافت گرم درجا:

بازیافت گرم درجا به سه روش زیر اجراء می شود .

بازیافت سطحی

بازیافت سطحی یا روش گرمایش - تراشیدن شامل مراحل زیر است :

◦

حرارت دادن سطح مورد بازیافت با دستگاه های گرم کننده مخصوص با دمای 150 - 110 درجه سانتیگراد.

◦

شخم زدن آسفالت گرم شده و نرم شده.

◦

افزودن ماده جوان ساز به مصالح شخم زده برای اصلاح قیر موجود و انطباق آن با مشخصات قیر تعیین شده در پروژه .

◦

اختلاط کامل مخلوط بازیافتی با ماده جوان ساز.

◦

پخش مخلوط بعد از اختلاط در تراز و شیب کنترل شده.

◦

متراکم کردن مخلوط با غلتک های معمولی مورد استفاده در عملیات آسفالت گرم.

عمق بازیافت سطحی بین 25 -20 میلیمتر است که می تواند به 50 میلیمتر نیز افزایش یابد. در جریان اجرای مراحل بالا با توجه به تفاوتی که ممکن است در سختی و شکنندگی موضعی رویه آسفالتی وجود داشته باشد، گاهی اوقات شخم زدن موجب ناهمگنی و تغییر تراز سطح شخم زده نسبت به تراز اولیه می شود.

این روش اگر با اجرای یک لایه نازک از بتن آسفالتی جدید بعنوان روکش همراه باشد بازیافت سطحی چند عبوره نام دارد. معمولأ بین تکمیل بازیافت سطحی و پخش لایه جدید باید وقفه ای وجود داشته باشد.

روش احیای مجدد

این روش شامل اجرای مراحل زیر است :

◦

گرم کردن رویه اسفالتی

◦

شخم زدن سطح گرم و نرم شده رویه آسفاتی در عمق حداکثر 40 میلیمتر

◦

افزودن مواد جوان ساز به مخلوط بازیافتی با مقدار پیش تعیین شده برحسب درصد وزنی RAP و با توجه به کنترل سرعت ماشین.

◦

اختلاط کامل مصالح بازیافتی با مواد جوان ساز.

◦

پخش مصالح بازیافت به عنوان لایه تسطیح کننده.

◦

پخش یک لایه مخلوط اسفالت گرم جدید روی این لایه.

◦

کوبیدن همزمان دو لایه با غلتک های معمولی مورد استفاده برای متراکم کردن آسفالت گرم.

از این روش موقعی استفاده می شود که روش گرمایشی - تراشیدن نتواند پروفیل رویه و یا تاب لغزشی راه، و یکنواختی سطح را اصلاح کند یا اجرای روکش های معمولی تقویتی با ضخامت متوسط یا زیاد نیز برای رویه موجود مورد نیاز نبوده و مقرون به صرفه نباشد. در واقع تفاوت این روش با روش گرم کردن - تراشیدن فقط در اجرای یک لایه آسفالت گرم جدید با ضخامت حدود 14 میلیمتر است که قبل از کوبیدن لایه اصلی بازیافت روی آن پخش شده و همزمان دو لایه با یکدیگر متراکم می شوند.

این روش ممکن است یک عبوره و یا چند عبوره باشد.

در روش یک عبوره آخرین دستگاه در زنجیره بازیافت گرم یک لایه روکش آسفالت گرم جدید است که روی مخلوط بازیافتی متراکم نشده پخش و سپس دو لایه همزمان متراکم می شوند.

در روش چند عبوره آخرین دستگاه در فرآیند بازیافت گرم مخلوط بازیافتی را پخش می کند. سپس یک پخش کننده بلافاصله پشت سر آن حرکت می کند و آسفالت گرم جدید و مخلوط بازیافتی را با هم به عنوان یک لایه متراکم می نماید.

روش اختلاط مجدد

این روش وقتی مورد استفاده قرار می گیرد که روش احیای مجدد نتواند خواص مخلوط آسفالتی مورد بازیافت را بهبود بخشد و در نتیجه مصرف مصالح سنگی جدید و یا آسفالت گرم جدید برای افزایش مقاومت و دوام رویه آسفالتی مورد نیاز باشد. در این روش مقدار آسفالت جدید مصرفی که با مصالح بازیافت مخلوط شده و سپس پخش و متراکم می گردد از 30 - 18 کیلوگرم در متر مربع برحسب خصوصیات آسفالت موجود متغییر است.

این روش شامل مرا حل زیر است :

◦

خشک کردن و گرم کردن لایه فوقانی روسازی موجود.

◦

شخم زدن روسازی که معمولأ 50 میلیمتر است ولی ممکن است تا 75 میلیمتر افزایش یابد.

◦

افزودن ماده جوان ساز، مصالح سنگی جدید و یا آسفالت گرم جدید، هر کدام که در طرح پیش بینی شده باشد.

◦

اختلاط کامل مخلوط بازیافتی با مصالح جدید.

◦

پخش آسفالت.

◦

متراکم کردن آسفالت.

بازیافت لاستیک

در ابتدا به نظر می رسید که تایرهای فرسوده ظاهرا\" چندان ارزشی ندارند و باید پس از پایان عمر مفیدشان دور ریخته شوند ولی با رشد صنایع خودروسازی و از رده خارج نمودن خودروهای فرسوده تعداد تایرهای مستعمل طی چند دهه گذشته رو به افزایش بوده است به گونه ای که انبوه این ضایعات علاوه بر مشکلات زیست-محیطی , خطرات آتش سوزی نیز به همراه دارد. با وجود این مشکلات اغلب مواد و اجزای تشکیل دهنده تایر مواد ارزشمندی مانند دوده و کائوچوی مصنوعی می باشد که از نفت خام به دست می آید و کاربردهای فراوانی دارد نظیر تقویت کننده آسفالت,ساخت قطعات لاستیکی,تولید کفپوش,تولید چمن مصنوعی...

لاستیک‌ها حدود 5 درصد وزن خودرو را تشکیل می‌دهند. در ایران سالانه حدود هفت میلیون حلقه انواع لاستیک سبک و سنگین مصرف می‌شود. لاستیک‌های فرسوده از جمله ضایعاتی به حساب می‌آیند که به دلیل پایداری زیاد، اثرات زیان‌بار زیست‌محیطی بسیاری دارند و چهره طبیعت را زشت می‌کنند. اگر بدانیم به ازای تولید یک لاستیک کامیونی معادل 22 گالن نفت مصرف می‌شود و در صورت روکش‌گذاری لاستیک، 70درصد در مصرف نفت خام موردنیاز صرفه‌جویی می‌شود، بیشتر به لزوم بازیافت لاستیک پی می‌بریم.

یکی از راه های کنترل آلودگی محیط زیست، استفاده از تایرهای فرسوده برای تولید انرژی در نیروگاه ها و کارخانه هاست، اما یکی از ایراداتی که ممکن است در ذهن متصور شود، مساله آلودگی هوای ناشی از این کارخانه است. مثلاً در نیروگاه فوق الذکر سیستم تصفیه گاز خروجی از سه مرحله مجزا تشکیل شده است. در قسمت اول فیلترهای کیسه یی قرار دارند که شبیه یک جاروبرقی بزرگ عمل می کنند و ذرات (اساساً اکسیدهای روی) را جدا می کنند و برای این کار نیز از اختلاف فشار در نواحی مختلف کمک می گیرند. این ذرات درون قیف هایی جمع آوری می شوند تا در صنایع بازیافت فلزات مورد استفاده قرار گیرند. در این مرحله ابتدایی بیش از 99 درصد ذرات معلق حذف می شوند.

 در قسمت دوم یک فرآیند نیمه خشک برای سولفورزدایی از گاز خروجی وجود دارد که در آن از هیدروکسید کلسیم (آهک هیدراته) استفاده می شود. راندمان حذف دی اکسید گوگرد حدود 90 درصد است و به علاوه مقادیر ناچیز کلرید هیدروژن نیز با راندمان مشابهی حذف می شود. عملیات تصفیه گاز خروجی با به کارگیری فیلترهای کیسه ای ثانویه کامل می شود که طی آن محصولات حاصل از واکنش آهک با گوگرد در قیف های این فیلترها جمع آوری می شوند و به فرآیند سولفورزدایی عودت داده می شوند تا باعث افزایش راندمان عملیات حذف دی اکسید گوگرد شود. گازهایی که نهایتاً از دودکش نیروگاه خارج می شوند به طور پیوسته از لحاظ میزان SO2، Nox و ذرات معلق و CO تحت کنترل و پایش قرار دارند. همان گونه که ذکر شد سیستم سه مرحله ای تصفیه گاز خروجی با این هدف طراحی شده است که اطمینان حاصل شود که میزان مواد منتشر شده کمتر از سطح مجاز هستند.

یکی دیگر از روش های استفاده از تایرها در نیروگاه ها، خوراک دهی تایرهای خرد شده به عنوان درصدی از سوخت نیروگاه های زغال سنگی است. این روش در اکثر کشورها مورد توجه قرار گرفته است چون نیازمند سرمایه گذاری اندکی است و به تجهیزات خاصی نیز احتیاج ندارد و از همان امکانات موجود در این گونه نیروگاه ها می توان برای این تغییر استفاده کرد. تحقیقات نشان می دهد این کار باعث فراتر رفتن میزان آلاینده های دودکش از حد مجاز نیز نخواهد شد.

 با توجه به تغییر بافت اجتماعی جهان به سوی افزایش شهرنشینی و رشد رفاه طلبی می توان شاهد بیشتر شدن تعداد اتومبیل ها و افزایش استفاده از آن بود که این موضوع از دیدگاه زیست محیطی خطرآفرین است. گذشته از تمامی خطرات موجود در این افزایش تقاضا، موضوع تایر خودروها یکی از مسائلی است که به دلیل حجیم بودن سریعاً پدیدار می شود. تاکنون راه حل های مختلفی برای این مساله پیشنهاد شده است که در این مقاله به قسمتی از آنها پرداخته شد ولی مشهود است که هنوز قسمت اعظم این مشکل با ارسال تایرها به مراکز دفن حل می شود. کشورهای اروپایی به دلیل کمبود زمین و نیز جهت جلوگیری از آلودگی بیشتر و تسریع در استفاده از راه حل های دیگر، امکان استفاده از این گزینه را ممنوع ساخته اند که همین موضوع باعث افزایش سهم روش های دیگر خواهد شد. صنعت برق نیز از رشد مناسبی برخوردار است و برای ادامه این رشد نیازمند سوخت های قابل قبول و ارزان است. تایرها می توانند به عنوان یک سوخت در نیروگاه ها به کار گرفته شوند. در کشور ما نیز در حال حاضر تقاضا برای اتومبیل روزافزون است و طی دهه آینده یکی از چالش های پیش روی محیط زیست، اتومبیل و مشکلات ناشی از آن خواهد بود هر چند در حال حاضر نیز این مشکل وجود دارد. از این رو توصیه می شود از هم اکنون راه حل های مناسب برای تایرها مورد مداقه و بررسی قرار گیرد.

 به عنوان یک راه حل می توان نیروگاه زغال سنگی در حال احداث طبس را به نحوی طراحی کرد که قادر باشد تایرهای اتومبیل را نیز به عنوان بخشی از سوخت خود به مصرف برساند. با این کار می توان علاوه بر کاستن از مشکلات زیست محیطی تایرها، با رفتار این سوخت نیز آشنا شده و در مورد استفاده از تکنولوژی های بازیافت انرژی از تایرها تجربه کسب کرد. وجود محلی که از تایرها به عنوان سوخت استفاده می کند باعث خواهد شد مراکز تحقیقاتی و دانشگاه ها نیز بتوانند روی این مساله با دقت بیشتری به تحقیق بپردازند و جوانب کار روشن تر شود. پیشنهاد دیگر این است که از تولیدکنندگان تایر به ازای هر کیلو تایر مبلغ 10 تومان به عنوان هزینه پسماند اخذ شود و در اختیار یک صندوق مدیریت پسماند تایر قرار گیرد. البته تاثیر این عدد بر قیمت تایر زیاد نخواهد بود چون مثلاً وزن یک تایر سواری بین هفت، هشت کیلوگرم است. می توان این مبلغ را به ازای وزن مصرفی برای تشویق این گونه نیروگاه ها یا دیگر مصرف کنندگان این زباله اختصاص داد.

از آنجایی که لاستیک و پلاستیک سالیان سال در محیط باقی مانده و قابل تجزیه بیولوژیکی نیستند، زیان های وسیعی را متوجه محیط زیست خواهند کرد. با توجه به رشد شهرنشینی و آسایش طلبی انسان ها، استفاده از اتومبیل افزایش یافته است و به علاوه متوسط کیلومتر پیمایش هر خودرو نیز روز به روز بیشتر می شود . یکی از آسیب های زیست محیطی این موضوع، تولید تایرهای فرسوده ای است که قابل پذیرش توسط محیط زیست نیست و همه به دنبال یافتن روش هایی برای مدیریت این موضوع هستند.  در کنار مساله فوق دستیابی به یک سوخت ارزان و کارآمد یکی از دغدغه های دائمی صنایع است و صنایع تولید برق نیز با مقدار زیاد مصرف و نیز نرخ بالای رشد تقاضا، از این قاعده مستثنی نیستند و این موضوع باعث شده استفاده از تایرهای فرسوده به عنوان یک سوخت مورد توجه نیروگاه ها قرار گیرد. در این مقاله سعی بر آن است که به موضوع به کارگیری تایرهای فرسوده برای تولید برق پرداخته شود. 

 گستردگی مشکل

 سالانه در امریکا حدود 280 میلیون حلقه تایر تعویض می شود. از این تعداد 237 میلیون تایر به دور انداخته شده، 10 میلیون حلقه مجدداً مورد استفاده قرار گرفته و 5/33 میلیون حلقه نیز روکش می شود. در امریکا در حال حاضر بین دو تا سه میلیارد تایر در محل های مختلف جمع شده و میلیون ها حلقه نیز به صورت غیرقانونی در محل هایی ریخته شده است. هم اکنون در امریکا 50 درصد از تایرهای دور انداخته شده به صورت سوخت مصرف می شود، 15 درصد به مصرف آسفالت اصلاح شده با لاستیک، پرکننده برای صنایع لاستیک و... رسیده و مقداری نیز صادر می شود. 

 در کشورهای صنعتی وضعیت به گونه ای است که گفته می شود سالانه به ازای هر نفر جمعیت، یک تایر تعویض می شود و میزان مصرف دیگر کشورها نیز ضریبی از این عدد خواهد بود که این بستگی به پارامترهای مختلفی در آن جامعه دارد. حدود 70 درصد لاستیک طبیعی در امریکای شمالی و اروپای غربی به مصرف تایر می رسد. در آمار دیگری گفته شده سالانه به تعداد یک سوم تعداد چرخ اتومبیل ها، تایر فرسوده تولید می شود. طبق آمار موجود کل کشورهای اروپایی نیز حدود 280 میلیون حلقه تایر تعویض می کنند. 

 در انگلستان طی سال 1996 ، 37 میلیون حلقه تایر از رده خارج شده و این به معنی 378 هزار تن مواد زاید است که باید به شکلی دفع شود. از این تعداد، 36 درصد روکش شده و به چرخه مصرف بازگشته اند و 11 درصد نیز خرد شده و از مواد آن در مصارف مختلف استفاده شده است و 27 درصد نیز سوزانده شده و انرژی آنها بازیافت شده است و 26 درصد نیز راهی مراکز دفن شده اند. 

 باید توجه داشت که نمی توان همه تایرها را در مراکز دفن ریخت چون حجم زیادی اشغال کرده و در نتیجه به زمین زیادی نیاز خواهد بود. به علاوه هزینه دفع هر تن زباله در این مراکز در حال افزایش است. طبق قوانین جدید اتحادیه اروپا، ارسال تایرهای فرسوده به مراکز دفن زباله ممنوع است. باید توجه داشت که هنگام کاهش قیمت تایر وارداتی یا افزایش ارزش پولی کشورها، در اغلب موارد خرید تایر نو با صرفه تر از روکش کردن آن خواهد بود، البته به جز در مورد تایر ماشین آلات سنگین و راهسازی که به دلیل قیمت بالاحتی تا سه مرتبه روکش می شود. برای به مصرف رساندن تایرهای خردشده نیز ظرفیت های محدودی وجود دارد.

این مشکل در کشور ما نیز وجود دارد چون با وجود چند میلیون خودرو در سطح کشور و جمعیت 70 میلیون نفری ایران، در هر سال حدود 10 میلیون حلقه تایر مصرف می شود که این به معنی مصرف بیش از 200 هزار تن تایر در سال است. به این رقم باید تایرهای فرسوده سال های قبل را نیز افزود. گستردگی این موضوع به حدی است که از هم اکنون می توان شاهد تلنباری از تایرهای فرسوده دور انداخته شده در محیط زیست اطراف شهرها و مناطق مختلف محیط زیست شهری بود. مثلاً در بازدیدهایی که مسئولان شهر تهران از مراکز دفن کهریزک داشته اند، با توجه به حجم بالای تایرهای مستعمل در میان زباله های تهران، پیشنهادهایی برای احداث کارخانه بازیافت تایر ارائه شده است. 

 البته نگهداری تایرها در یک محل نیز بی خطر نیست چون مثلاً در تابستان 1993 وقوع یک آتش سوزی در یک محوطه باز نگهداری تایرها در انگلستان، باعث تخریب دو ساختمان شد و آتش نشانان به مدت چهار روز سرگرم مهار این آتش بودند و منابع آب آشامیدنی با خطر ورود فنل مواجه شدند. این گونه آتش سوزی ها در دیگر کشورها نیز گزارش شده است. 

 امروزه با افزایش قیمت سوخت، بسیاری از کشورها به دنبال افزایش سهم بازیافت انرژی از تایرهای فرسوده هستند چون غیر از مسائل فوق الذکر، کشورها پی برده اند که ارزش حرارتی تایرها بیشتر از زغال سنگ است 32مگاژول/کیلوگرم به جای 29 مگاژول/کیلوگرم ) و میزان گوگرد آن نیز کمتر از زغال سنگ است. به علاوه سوزاندن باعث کاهش 90درصدی در حجم زائدات خواهد شد. 

روش های بازیافت انرژی از لاستیک ها

حال پس از روشن شدن نیاز به بازیافت انرژی از تایرها در ادامه به روش های قابل اجرا در مقیاس های بزرگ می پردازیم که عبارتند از:

•

پیرولیز

•

احتراق

عبارت احتراق به تخریب حرارتی یک ماده در یک محیط اکسیدکننده گفته می شود و تخریب حرارتی یک ماده در وضعیت فقدان اکسیژن را در انگلستان پیرولیز و در امریکا تقطیر تخریبی می گویند. قابل ذکر است که برخلاف فرآیند احتراق که واکنشی به شدت گرمازاست، فرآیند پیرولیز واکنشی است به شدت گرماگیر.

از احتراق تایرهای فرسوده محصولات ثابتی به وجود خواهد آمد یعنی محصولات احتراق عبارت خواهند بود از بخار آب، اکسیدهای کربن و گوگرد، خاکستر و نیز مقداری حرارت که می توان مصرف یا از مجموعه خارج کرد.

این در حالی است که در پیرولیز تایرها، آنالیز ترکیبات به این روشنی نخواهد بود چون با توجه به شرایطی که واکنش طی آن انجام می پذیرد، محدوده وسیعی از گازها و هیدروکربن های مایع در کنار مقادیر متغیری از زغال به وجود خواهند آمد. با استفاده از روش پیرولیز می توان تا 58 درصد وزنی تایرها، روغن به دست آورد و این روغنی خواهد بود که خواص بسیار مشابهی با سوخت های سبک موجود در بازار و سوخت دیزل دارد. یکی دیگر از مزایای روش پیرولیز آن است که سوختی تولید می کند که ارزش حرارتی نسبتاً خوبی دارد (42 مگاژول/کیلوگرم ) و میزان گوگرد آن نیز بسته به شرایط فرآیندی بین 5 تا 5/1 درصد وزنی است. به علاوه روغن حاصل از این روش را می توان به طور مستقیم مصرف کرد یا به سوخت های مشتق شده از نفت خام افزود. طبق برآوردهای انجام شده با این روش می توان یک پنجم پول تایرها را بازیابی کرد. گازهای حاصل از این روش عمدتاً شامل هیدروژن، متان و دیگر هیدروکربن ها است و میزان ارزش حرارتی آن به اندازه یی است که بتوان از آن برای تامین انرژی همین فرآیند پیرولیز بهره جست. حتی پسماندهای جامد کربنی این فرآیند نیز قابلیت بالقوه دارد تا به عنوان یک سوخت جامد مصرف شود یا به عنوان یک نوع دوده در صنایع مورد استفاده قرار گیرد. دانشمندان اکنون به دنبال آن هستند که کیفیت روغن و دوده تولیدی را افزایش دهند مثلاً از روغن به ماده باارزشی به نام لیمونن دست یابند که در صنایع رزین سازی و ساخت حلال کاربرد فراوانی دارد. تاکنون تلاش های فراوانی برای ارائه روش های اقتصادی پیرولیز تایرها صورت پذیرفته است که می توان به آنها مراجعه کرد ولی دو دانشمند از دانشگاه بروکسل تحقیقی روی پیرولیز مواد زائد جامد انجام داده اند و این فرآیند را از نظر نوع کوره ها به چهار گروه دسته بندی کرده اند. نمونه ای از کارخانه هایی که از فرآیند پیرولیز در مقیاس تجاری استفاده کرده اند، کارخانه ای در منطقه ولورهمپتون انگلستان است که از سال 1984 راه اندازی شده و رآکتور آن نیز از نوع رآکتور قائم است. کارهای تحقیقاتی این واحد از سال 1974 توسط مراکز متعددی پیگیری شده بود ولی نهایتاً به شرکت Foster wheeler سپرده شد. در سال های بعد شرکت تیرولیز بر آن شد که این فرآیند را به صورت تجاری به کار گیرد و برای این کار دو شریک برای خود اختیار کرد که یکی در زمینه تصفیه زایدات فعالیت داشت و دیگری نیز شرکت Foster wheeler بود که در زمینه ساخت کارخانه فعالیت می کرد و از دانش فنی نیز برخوردار بود. 

قسمت اعظم روغن تولیدی دارای کاربرد صنعتی بود ولی یک تا دو هزار تن آن برش های سبک هستند که می توان آنها را به عنوان خوراک کارخانه های شیمیایی مورد استفاده قرار داد. زغال های تولیدی نیز به نیروگاه های زغال سنگی فروخته می شوند تا جایگزین زغال سنگ شوند یا برای تولید دوده مصرفی در دیگر صنایع به کار گرفته می شود.

در کارخانه ها، تایرهای ورودی وارد آسیاهای تیز و برنده شده و سپس از روی غربال عبور داده می شوند. در ادامه از طریق یکسری شیر وارد قسمت فوقانی رآکتور می شوند. در رآکتور مواد خام در تماس با گازهای (فاقد اکسیژن) حاصل از پیرولیز، گرم می شوند. طراحی رآکتور به گونه ای است که از ورود اکسیژن جلوگیری می کند. از قسمت فوقانی رآکتور، گاز و بخار آب و نیز بخارات نفتی جمع آوری می شوند تا از یکدیگر جدا شوند. در ستون جداسازی نیز دو برش نفتی جداگانه حاصل می شود که قبل از ذخیره سازی خنک و خشک می شوند. زایدات جامد تولیدی (زغال و قطعات فولادی) نیز توسط یک مارپیچ مورب بزرگ از رآکتور خارج شده و از مارپیچ های دیگری عبور داده می شوند تا زغال سرد شده و از آتش گرفتن آن جلوگیری شود. در ادامه این مواد جامد وارد یک سنگ شکن غلتکی شده و سپس از جداکننده مغناطیسی عبور داده می شوند تا مواد آهنی و فولادی آن جدا شوند. زغال داغ مجدداً پیش از ورود به انبار سرد می شود.

روغن تولیدی را نیز می توان برای هر مصرف کننده ای از جمله نیروگاه ها ارسال کرد. در انگلستان یک کارخانه پیرولیز نیز برای مصرف 500 هزار حلقه تایر در سال در حال ساخت بوده است. قابل ذکر است که در کشورمان ایران نیز شرکت هایی وجود دارند که آمادگی خود را برای ارائه خطوط پیرولیز تایر به علاقه مندان اعلام کرده اند.

در کشوری مانند انگلستان این گونه فعالیت ها بر عهده سازمان سوخت های غیرفسیلی (NFFO) نهاده شده و این سازمان در همین منطقه نیروگاه هایی برپا کرده است که از سوخت تایر استفاده می کنند ولی فرآیند آنها متفاوت است یعنی به جای پیرولیز کردن تایرها، آنها را مستقیماً می سوزانند. در این نیروگاه ها برای سوزاندن تایرها یک فرآیند چندمرحله یی طراحی شده است تا از سوختن مواد کربنی اطمینان حاصل شده و دیوکسین نیز تولید نشده و آلاینده های بالقوه نیز در حداقل مقدار خود باشند. تایرها به صورت دسته های 30 ، 35 حلقه ای تزریق می شوند.  برای سوزاندن تایرها کوره های متفاوتی طراحی شده اند که در نواحی مختلف جهان به کار گرفته شده و تعدادی از آنها برای تولید بخار و تعدادی نیز برای تولید حرارت و بخار مورد استفاده قرار می گیرند. علت این تنوع نیز آن است که جهت حصول به احتراق کامل لازم است نسبت اکسیژن به سوخت در محدوده معینی حفظ شود تا علاوه بر آنکه حرارت لازم جهت تبخیر کردن سوخت فراهم آید، دمای اشتعال نیز ثابت باقی بماند. باید توجه داشت که اگر میزان سوخت کم باشد، دمای اشتعال تامین نمی شود و اگر اکسیژن کافی وجود نداشته باشد، باعث احتراق ناقص شده و دود و آلودگی بالایی در پی خواهد داشت.

معرفی پودر لاستیک:

پودر لاستیک از خرد کردن تایرهای فرسوده تولید می‌شود. سایزبندی این ذرات معمولاً بین140 - 4 مش می‌باشد که بسته به موارد کاربرد متفاوت خواهد بود.

معمولاً برای کاربردهایی نظیر آلیاژسازی با پلاستیک‌ها و ساخت قطعات قالبگیری خاص از ذرات با مش بالا و برای مصارف دیگر نظیر بهبود خواص آسفالت، کفپوش‌ها از ذرات درشت‌تر استفاده می‌شود.

با توجه به اینکه پودر لاستیک عمدتاً از تایرهای مستعمل تولید می‌شود به رنگ سیاه است و قابلیت رنگ پذیری ندارد. شایان ذکر است به طور متوسط از بازیافت کامل هر تایر، می توان ۲ پوند فلز (حدود یک کیلوگرم)، ۱۵ پوند لاستیک (به صورت پودر و جامد- حدود 7 کیلوگرم) و ۲ پوند فیبر نایلونی با کیفیت بسیار مطلوب به دست آورد.

شرکت پارس پلیمر امیرکبیر افتخار دارد که خط بازیافت پودر تایر را با خروجی 0 %فلز ppm5 نخ ,2/ 0میلیمتر مناسب برای تولید کفپوش تولید نماید. این خط مجهز به چندین شردر, جداساز نخ, جداساز فلز پودرساز و....غیره می باشد.

توصیه هایی در ارتباط با زباله های خطرناک

زباله های خطرناک در همه دنیا معضل بزرگی هستند. دفع این زباله ها با اما و اگرهای بسیاری انجام می شود و اگر در محیط پخش شوند برای موجودات زنده بسیار مشکل آفرین خواهند بود. برای کمتر کردن آسیب های زباله های خطرناک، می توانید از این روش ها استفاده کنید:

مصرف را کاهش دهید: تا جایی که می توانید از مواد سمی و شیمیایی، کمتر استفاده کنید. باتری، مواد شوینده، رنگ های صنعتی و لامپ های مهتابی، عمده زباله های خطرناکی هستند که در خانه های ما استفاده می شوند.

جایگزین پیدا کنید: به جای مواد شوینده شیمیایی از جایگزین های خانگی استفاده کنید. سرکه، آبلیمو، جوش شیرین و الکل جایگزین های مناسبی برای لکه بری هستند. استفاده از دوربین های دیجیتال هم موجب حذف نگاتیوها و در نتیجه نقره و جیوه از زباله ها می شوند.

تا انتها مصرف کنید: مواد سمی را تا انتها مصرف کنید و اجازه ندهید وارد محیط زیست شود.

جدا کنید و ایمن دور بیندازید:لامپ های مهتابی را طوری بسته بندی کنید که شکسته نشوند و غبار داخل آنها وارد زباله های دیگر نشود. زباله های میکروبی را هم در پلاستیک گذاشته و کاملا ببندید. مواد چسبناک روغنی را طوری دور بندازید که روی زباله های دیگر سرازیر نشوند. بعضی چیزهای ساده مثل آدامس و پاک کن هم برای طبیعت بسیار مضرند؛ کمتر استفاده کنید و جداگانه دور بیندازید.

ویژگی نمونه های خطرناک روش دور انداختن

•

سمی (موجب مرگ موجودات زنده)

•

مرگ موش، آفت کش ها، سرب و جیوه داخل باتری ها، دماسنج و شوینده ها

•

جداگانه و دربسته باید دور انداخته شوند

•

آتشگیر و قابل انفجار

•

مواد سوختنی و افشانه ها

•

تا انتها مصرف شده و جداگانه دور انداخته شوند

•

خورنده و واکنش دهنده

•

اسیدها، مواد شوینده قوی و چاه بازکن

•

تا انتها مصرف شده و جداگانه دور انداخته شوند

•

میکروبی و بیمارستانی

•

الیاف آغشته به خون، داروهای تاریخ مصرف گذشته، وسایل البسه بیماران، چسب زخم های مصرف شده، سوزن ها و تیغ های سلمانی و پزشکی

•

جداگانه و کاملا دربسته دور انداخته شوند

توصیه هایی برای کاهش تولید زباله

•

به اندازه نیاز مصرفی ، خرید نمائیم .

•

بجای استفاده از کالاها و محصولات یکبار مصرف ، از کالاها و محصولات چند بار مصرف و با دوام استفاده نمائیم.

•

از محصولات و کالاهایی استفاده نماییم که در دسته بندی های قابل بازیافت به بازار عرضه شده اند و به جای استفاده از نایلکس و کیسه های پلاستیکی از زنبیلهای پارچه ای و سبد دستی استفاده نمائیم .

•

در استفاده از کاغذ و سایر محصولات که تولید آنها مستقیم با منابع طبیعی و محیط زیست مرتبط می باشند، صرفه جویی منطقی و صحیح داشته باشیم.

منابع:

عبدلی م. ع. و مجلسی م. (۱۳۷۰)، «مدیریت مواد زاید جامد، اصول مهندسی و مباحث مدیریتی»، شهرداری تهران، سازمان بازیافت و تبدیل مواد، ۸۲۷ صفحه.

غضبان ف. (۱۳۸۱)، «زمین‌شناسی زیست محیطی»، دانشگاه تهران، موسسه انتشارات و چاپ، ۴۱۶ صفحه.

کتاب ۵۰ راه ساده برای نجات کره زمین، ترجمه استاد رضا جمالی

مقاله نوشته شده توسط مریم اسعدی 

http://fa.wikipedia.org

www.daneshnameh.roshd.ir

http://www.sabatabligh.com

 http://www.recyclenet.blogfa.com

www.gwgn.org   

www.aftabnews.ir

www.susangerd.ir

www.aftabir.com

http://www.iran-eng.com

 http://roomm.ir

http://www.nakhlparsbazyaft.com

http://www.iff.co.ir/index.php/text

www.aftabir.com

 http://www.tstk.ir/persian/lines.aspx?Lang=1&ID=8

http://www.niazpardaz.com

fatemeh_ershadi@hotmail.com

http://hes.parsiblog.com

http://namazi85.persianblog.ir/post/6