سرچشمه ها یا منابع رودها چه هستند؟
نمایی از رود کارون در خوزستانهر رودي يك منبع يا سرچشمه دارد يعني مكاني كه رود سفرش را از آن شروع مي كند.
رودخانه ها از كجا شروع مي شوند؟
منبع رود معمولاً در مكان هاي بلندي مثل قله ها و كوهستان ها پيدا مي شود. يك رود مي تواند بيشتر از يك منبع داشته باشد.
سرچشمه های مختلف رودها عبارتند از:
چشمه ها
بعضي از رودها از جايي شروع مي شوند كه يك چشمه طبيعي، آب را از زير زمين آزاد مي كند.
آب باران و ذوب برف
بعضي از رودها از كوهستان ها يا قله ها شروع مي شوند، جايي كه آب باران يا برف ذوب شده جمع مي شود و كانال ها يا راهاب هاي كوچكي تشكيل مي دهد. در ابتدا، كانال ها كوچك هستند و جويبار ناميده مي شوند. هنگامي كه آب بيشتري وارد راهاب مي شود این راهاب شروع به بزرگ شدن مي كند و راهاب بزرگ تري را تشكيل مي دهد. نهرها در اين راهاب ها در نهايت به قدر كافي بزرگ مي شوند تا يك رودخانه را تشكيل دهند.
درياچه ها
منبع بعضي از رودخانه ها درياچه است. به عنوان مثال منبع رودخانه نيل درياچه ويكتوريا در بوروندي است.
باتلاق ها
در بعضي از مكان ها، آب باران نمي تواند به داخل زمين فرو رود به طوري كه زمين خيلي خيس مي شود. اين آب تشكيل باتلاق مي دهد. آب به خارج باتلاق جريان پيدا مي كند تا درياچه و نهر تشكيل دهد.
دهانه رود
دهانه رود نام بخش انتهایی رود است که در آن، رود به دریا، دریاچه، مخزن سد یا اقیانوس میریزد. یک رود، با حرکت خود رسوبهای بستر را به همراه خود حمل میکند. این رسوبات، آبرفت نامیده میشوند. رود به دلیل کاهش سرعت هنگام ورود به دهانه، دیگر توانایی حمل رسوبات را ندارد و بیشتر این رسوبات تهنشین شده و زمینچهرههایی چون دلتاها و سدهای ساحلی را ایجاد میکنند.
دهانه رودخانهها به دلیل حاصلخیزی از دیرباز مکان مناسبی برای زندگی انسانها بوده است و بسیاری از شهرهای بزرگ امروزی نیز در دهانهٔ رودخانهها واقع شدهاند. برای مثال بندر روتردام در هلند بر روی دهانه رود راین و بندر پیزا در ایتالیا بر روی دهانهٔ رود آرنو واقع شدهاست.
رود که در زبان پهلوی هم رود گفته میشد، آبی است روان که از به هم پیوستن آب چند چشمه در درههای کوهستانی به وجود آمده و جریان مییابد تا به دشتها، دریاچهها و یا دریاها و اقیانوسها بریزد.
رودخانه به بستر و مسیر حرکت «رود» گفته میشود که معمولاً عبارت «رودخانه» با «رود» اشتباه میشود و جای آن استفاده میشود. رودخانهها معمولاً در اولین مرحله در پای کوهها، تشکیل مخروط افکنهها را داده و پس از طی مسیری با انباشت مواد آبرفتی خود به توسعه دشتها کمک میکنند.
مخروز افکنه و دلتا
گاه در برخی از رودهای بزرگ در طی مسیر طولانی که دارند، به پیچان رودها (مئاند) برخورد میکنیم که در اثر شیب کم زمین به وجود میآیند. در ادامه زمانی که رود به مصب (محلی که رود به دریا میریزد) میرسد، در دهانهٔ خود دلتا را تشکیل میدهد. بنابر این مخروط افکنهها در پای کوهها و دلتاها در دهانه رود (مصب) به وجود میآیند.
بین مخروط افکنه و دلتا تفاوتهای دیگری نیز وجود دارد:
شیب در مخروط افکنهها بیشتر است.
مواد مخروط افکنهها درشت تر هستند، در صورتی که شیب در دلتا بسیار کم و نزدیک به صفر است.