ابن سیرین

ابن سیرین

ابوبکر محمد بن سیرین (۳۳ ق. در بصره - ۹ شوال ۱۱۰ ق. بصره) از نامدارترین خواب‌گزاران مسلمان در سده‌های میانه بود.ایشان اصالتا کرد بوده اند.

پیشه او بزازی بود و از تابعین مشهور است. تابعین افرادی هستند که پیامبر اسلام را ندیده ولی با اصحاب او معاشرت داشته‌اند.

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به ابن سیرین در ویکی‌گفتاورد موجود است.

جمال الدین بدیع الزمان ابوالفضل جیش بن ابراهیم تفلیسی ( ۶۲۹ ق) کتاب کامل‌التعبیر ابن سیرین را به فارسی نگاشته‌است.

ابن سیرین پس از طی مقدمات علوم، به سفر روی آورد و در شهرهای مختلف سرزمین عربستان همچون مکه، کوفه و همچنین در تیسفون به گردآوری حدیث پرداخت. وی همچنین درمدت چهار سال اقامتش در دمشق به بازرگانی اشتغال داشت. در صحاح ششگانه اهل سنت از ابن سیرین به عنوان فقیهی صاحب رای یاد شده. او همچنین در میان رجالیون از افراد ثقه‌است. از ابن سیرین دست‌نوشته‌هایی به جای مانده‌است که از میان آنها می‌توان به الحیوان جاحظ اشاره کرد.

شخصیت تاریخی

احتمالاً احمد بن سیرین همان ابومعشر است . در اواسط خلافت مأمون، ابومعشر حدود 40 سال داشت. در یک چاپ عربی از کتاب احمد بن سیرین (بولاق، 1868) نام او محمد آمده است. چاپ لاتینی اثر احمد، فرانکفورت، 1577، مؤلف را Apomasar نامیده که احتمالاً تحریف نام ابومعشر است. این موضوع محتاج تحقیقات بیشتری است.

پيوند كتاب خواب ابن سينا با البشاره ابوسعد خرگوشي نيشابوري

حسن انصاري مقاله اي مختصر و مفيد دارند درباره ابوسعد خرگوشي نيشابوري صوفي شافعي اشعري مسلك (د 406 يا 407 ق) دارند با عنوان صوفي خوابگزار و كتاب ابن سيرين. ايشان در آن مقاله از كتاب مهمي به نام البشارة و النذارة في تعبير الرويا ياد مي كنند. اين كتاب داراي 59 باب است و تا زمان نگارش مقاله ايشان هنوز به چاپ نرسيده بود. خرگوشي در اين كتاب مكرر از كتاب ابن سيرين بهره برده است و در عمده موارد سندي براي تعابير خوابهايي كه ياد كرده ارائه نمي كند. در بررسي نسبت اين دو به اين نتيجه رسيده اند:

«من به دليل اينكه عكس كاملي از دست كم يكي از نسخه هاي كتاب خرگوشي در اختيار ندارم، نمي توانم ابعاد نسبت ميان دو متن ياد شده را در اينجا بيان كنم اما بي ترديد متني كه به اين سيرين منسوب است تنها تحريري است از كتاب ابوسعد خرگوشي كه دقيقا روشن نيست چگونه و چه زمان بر اساس كتاب ابوسعد فراهم آمده است. در واقع كتاب تفسير الاحلام ابن سيرين كه مكرر به چاپ رسيده تنها نسخه اي است انكي متفاوت با كتاب خرگوشي.»

منبع: انصاري، حسن،«صوفي خوابگزار و كتاب ابن سيرين»، بررسيهاي تاريخي در حوزه اسلام و تشيع ، تهران، كتابخانه موزه و مركز اسناد مجلس شوراي اسلامي، 1390، ص 284.

ابن سیرین خواب ها را چگونه تعبیر می کرد ؟

ابن سیرین خود دربارۀ علم تعبیر خواب می گوید : « هر که مرتبت این علم برگیرد علمها از آن است . زیرا که هر علمی را طلب کند ، اصلش مختلف نگردد و قیاسش تغییر نپذیرد و طریق او نیکو بود . زیرا هر علمی به طریقی بود مگر این علم که اصل بگردد از احوال مردم بر هیئت و صناعت و قدر و دیانت و کلمۀ ولادت که بر اختلاف وقتها همی گردد . زیرا که وقتی به غیر یا به اصل باید کردن و ایضا وقتی از بهره مرد بود ، وقتی برای زن و وقتی اضغاث و احلام بود یعنی خوابهای آشفته . بدان که هر علمی که داند مستغنی بود اگر از علم دیگر الا معبر که باید به ضرورت علم ، تعبیر قرآن بداند و اخبار حضرت مصطفی (ع) و امثال عرب و عجم و اشعار و نوادر و اشفاق نعمت و الفاظ متداول یعنی از دیگر فرا گرفتن و نیز باید زیرک و عارف باشد و شمایل و احوال مردمان را نیکو شناسد . قیاس و اصول را نیکو داند ولی با تمام این علوم مستغنی نباشد از توفیق خدای تعالی تا از کرم وی را به حق راهنمائی کند و بر زبانش ثواب و صلاح یابد .»

 شخصی به ابن سیرین گفت : در خواب دیدم قدحی مملو از آب در دست دارم ، ناگهان قدح شکست ولی آب آن نریخت . ابن سیرین پرسید : آیا زن داری ؟ گفت : بلی . باز پرسید : زن تو حامله است ؟ مرد گفت بلی ! ابن سیرین فرمود : این طور می فهمم که بچه سالم می ماند ولی مادرش تلف می شود . پس از چندی در اثر وضع حمل ، مادر مرد ولی بچه زنده ماند .

 شخصی به ابن سیرین اظهار داشت : در خواب دیدم خروسی ب چشمم منقار زد . تعبیر این خواب چیست ؟ ابن سیرین فرمود : بعد از گذشت سی و چهار روز از دنیا خواهی رفت . اتفاقا پس از مدت مذکور همان شخص بدرود حیات گفت . شاگردان پرسیدند در تعبیر مزبور ، از کجای خواب استفاده کردی ؟ فرمود : چون در حساب جمل « دیک » ( خروس ) سی و چهار است ( د / 4 – ی / 10 – ک / 20 ) ، هلاکت وی بر من آشکار شد .

 شخصی به ابن سیرین گفت : در خواب دیدم که دنیا و آخرت از دستم بیرون شده است . پس از چند لحظه شخص دیگری آمد و گفت : در خواب دیده ام که دنیا و آخرت به دستم آمده است . ابن سیرین رو به شخص اول کرد و گفت معلوم می شود که تو قرآنی گم کرده ای و این مرد آن را پیدا کرده است . آنگاه قرآن را از شخص دوم گرفت و به شخص اول تسلیم کرد .

 شخصی به ابن سیرین گفت : در خواب دیده ام که زینت را در میان زیتون می ریزم تعبیرش چیست ؟ فرمود : کنیز داری ؟ گفت : بلی . فرمود معلوم می شود که آن کنیز مادر تو است . آن مرد در مقام تحقیق بر آمد و معلوم شد که مطلب همان بوده است که ابن سیرین گفته است.

 شخصی به ابن سیرین گفت : در خواب دیده ام که زمین با من سخن می گوید . فرمود : آماده باش که رفتن تو از این عالم نزدیک شده است . آن شخص چند روز بعد فوت کرد .

 شخصی به ابن سیرین گفت : در خواب دیدم که قلاده ای طلا به گردن سگی آویزان کرده ام . فرمود معلوم می شود که علم را به نا اهل می آموزی .

 مردی به ابن سیرین گفت : خواب دیده ام که در هر دو دست من نان است گاهی از این دست و گاهی از آن دست می خورم . ابن سیرین فرمود : گمان می کنم که بین دو خواهر جمع کرده ای ، از خدا بترس و توبه کن ، مرد حرف او را تصدیق و توبه کرد .

 مردی به ابن سیرین گفت : در خواب دیدم بچه هائی در آستین دارم و یک یـک را از آستین بیرون می آورم و پس از تلقین شهادت در میان چاه می اندازم . ابن سیرین نزد حاکم محل رفت و گفت شخصی که در فلان محله منزل دارد ، خوابی دیده است  که تعبیرش آن است  که کشته های بسیاری در خانه دارد ، تحقیق کنید . همینکه مامورین در آن خانه ریختند ، حدود پنجاه تن را کشته مشاهده نمودند که در چاه انداخته بودند .

 شخصی در ماه رمضان به ابن سیرین گفت : در خواب دیده ام که مهری به دست  دارم و با آن دهان و فروج اشخاص را مهر می زنم . ابن سیرین از او پرسید : تو اذان گو هستی ؟ مرد گفت : بلی . فرمود : پیش از وقت اذان مگو که در اثر اذان بی موقع ، مردم را از لذائذ باز می داری .

 مردی به ابن سیرین اظهار داشت : در خواب دیده ام که لوء لـوء می بلعم و بعد همان را قی می کنم . فرمود : معلوم می شود مقداری از قرآن را حفظ و بعد همان را فراموش کرده ای